چهارمین وبینار بیروت برگزار شد
نور معرفت: چهارمین نشست تخصصی مجازی (وبینار) «مناقشه های كرونایی» به همت رایزنی فرهنگی ایران در لبنان عصر جمعه (19 اردیبهشت ماه) در بیروت اجرا شد.
به گزارش نور معرفت به نقل از ایسنا، عباس خامه یار، رایزن فرهنگی ایران در بیروت در این وبینار با موضوع «کرونا؛ جهانی سازی و دهکده جهانی» اظهار داشت: از روزهای ابتدایی ورود این میهمان ناخواسته، در فضای مجازی توئیت کردم که «عواقب همه گیری جهانی کرونا و ناتوانی جهان در مدیریت با عواقب ناگواری برای اقتصاد، علم، فرهنگ، محیط زیست، سبک زندگی و حتی آینده اندیشه بشر ادامه خواهد یافت.»
وی ادامه داد: امروز بیش از سه ماه بعد از شیوع این بیماری، هیچ کس نمی توانست تصور کند که نتایج آن، چنان سریع و فوری خواهد بود که دنیای پرادعای غرب، اینگونه در معرض دید و داوری عموم قرار گیرد! کرونا توانست میزان خلأ موجود در ساختارها، سازمان ها و نهادهای رسمی بین المللی در سطوح بالا را آشکار و نقاب را از چهره های دروغین آنها پاره کند.
خامه یار افزود: در این بین، مهمترین نکته، تأثیر کرونا در سیستم نئولیبرال و جهانی سازی آن و بر افتادن نقاب از چهره واقعی این مکتب فکری و به اصطلاح سیستم بین المللی مدرن و دهکده جهانی است که به اصطلاح جهانی سازی خوانده می شود.
وی اظهار داشت: کرونا بیش از هر چیز دیگر موفق شده است به آنچه که در اصطلاح، تمدن نوظهور و مدرن خوانده می شود ضربه بزند و آنرا با دقت، قدرت استثنایی و هوشمندی فوق العاده و به شکلی خلاقانه هدف قرار دهد.
رایزن ایران در لبنان اضافه کرد: این اپیدمی، وجود بیماری ریشه دار در ساختار ذهنی و عدم تعادل عمیق در سیستم سرمایه داری غیرانسانی را نشان داد که بسیار خطرناک تر و وحشتناک تر از خود ویروس کرونا است.
خامه یار اظهار نمود: برای مواجهه با این بیماری فراگیر و ناتوانی در مقابله مستمر با آن، باید به صورت جدی به فلاسفه بازگردیم. به جهت اینکه بار دیگر خرد و دانایی به کتاب ها برگردد و از قرنطینه در غارهای مدرن خلاص شوند، باید به پاسکال و فلسفه معنوی او درباره ظرفیت محدود عقل در مقایسه با وسعت و گسترش فضای ایمان رجوع نماییم.
ایشان سپس سخنانش تصریح کرد: بنظر می رسد که ما در میانه تولد دنیای جدید هستیم. این جهان یک دنیای «کابویی» نیست که با تیراندازی، اراده خودرا به دیگران تحمیل می کند و قدرت های غالب به تنهایی کنترل آنرا در دست دارند. این «دنیای جدید» محصول جنگی دشوار و نامتقارن با یک دشمن ناشناخته است که بدون آنکه دیده شود، ضربه خواهد زد و «امپراتوری هژمونیک» و دهکده جهانی آنرا وادار به تسلیم می کند.
خامه یار اشاره کرد: امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز داریم به دهکده امنی ایمان بیاوریم که قرآن به آن اشاره می کند: «وَضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلًا قَرْیَةً کَانَتْ ءَامِنَةً مُّطْمَئِنَّةً یَأْتِیهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن کُلِّ مَکَانٍ: و خدا شهری را مثل زده است که امن و امان بود [و] روزیش از هر سو فراوان می رسید.»
جایگزین تمدنی
محمد شقیر ـ پژوهشگر و استاد فلسفه دانشگاه لبنان ـ از شرکت کنندگان در این وبینار بود که در رابطه با «فروپاشی دهکده جهانی و راه سوم» سخن گفت.
وی اظهار نمود: در ابتدای این بحران در رابطه با آنچه روی داده بود دو مقاله با عنوان «بیماری و به کارگیری تکنولوژی» نوشتم که اولی به سرمایه داری و دومی به مارکسیسم اشاره داشت. شاید به این نتیجه برسیم که آنچه در رابطه با بیماری و نتایج آن حاصل شده، به پسگرد، شکست، ضعف و فروپاشی نظریه های نظام سرمایه داری با همه تعبیرات، انواع و خاصیت های آن دارد، خصوصاً آنچه به نظام نئولیبرالیسم مربوط می شود.
شقیر افزود: مسئله دومی که می خواهم به آن بپردازم آن است که پس از فروپاشی سرمایه داری بعنوان یک تئوری، بازگشت به مارکسیسم نیز نمی تواند در این مسئله راهگشا باشد حتی اگر برخی به صورتی به آن تمایل داشته باشند.
وی ادامه داد: راه سومی نیز وجود دارد. جنبش های اسلامی این شعار را سر میدهند که دین و یا اسلام چاره است. من معتقدم این فقط یک شعار نیست؛ ما به آن به مثابه یک جایگزین تمدنی در سطح جهانی می نگریم و باید نظریه کاملی ارائه دهیم که بتواند پاسخگوی بحران های بزرگ و سوال ها باشد.
شقیر اظهار نمود: من کتابی دارم با عنوان «فلسفة العدالة وإشکالیات الدین والدولة والإجتماع الإنسانی» که در مرکز الحضارة بیروت چاپ شده است. در این کتاب بیان کرده ام اگر می خواهیم روشی جایگزین ارائه دهیم، این شیوه باید بر عدالت بعنوان یک ارزش اساسی، معیاری و اولیه تمرکز داشته باشد. اما بطور کلی اگر بخواهیم انتخاب جایگزینی را مطرح نماییم، باید بدون تفاوت قائل شدن میان ارزشها و اصول ادیان مختلف، عدالت را در نظر داشته باشیم.
وی اظهار داشت: اگر بخواهی عدالت را بنا کنی باید انسان عادل بپروری و تا زمانی که انسان عادل نپرورانده باشی هیچ گاه نخواهی توانست جامعه عادل، اقتصاد عدالت محور، حکومت عادل و توزیع عادلانه ثروت را بنا کنی و هر چقدر هم که نظامهای مالیاتی قرار دهی نخواهی توانست به عدالت دست یابی.
شقیر اظهار نمود: ما معتقدیم اختتام تاریخ، پایانی عدالت محور است و اساس رسالتهای دینی، بر پایه عدالت است. به نظر من تزکیه ابزار رسیدن به این نتیجه است و دین، ما را به این مفهوم رهنمون شده است تا از موانع نجات یابیم. زمانی که ما بتوانیم دین را بفهمیم و ایدئولوژی عدالت را ارائه دهیم و از طغیان بعد فقهی و کلامی در دین بگذریم، می توانیم راه صحیح را بپیمائیم، برای اینکه ما حالا تلاش می نماییم خودرا بعنوان یک جایگزین تمدنی معرفی نماییم و این جایگزین، یک انتخاب اخلاقی است که بر طبق اخلاق بنا نهاده شده و نیازمند بازبینی در فهم دین و توازن در ابعاد معرفتی موجود در دین است.
زنگ خطر برای اختتام سرمایه داری
ادریس هانی ـ نویسنده و پژوهشگر مراکشی ـ با اعلان اینکه بحران کرونا سقوط نظام سرمایه داری را رقم زد، اشاره کرد: صاحبان نظریه کاپیتالیسم در حال تجربه مرحله متفاوتی از این مکتب هستند؛ کرونا کاپیتالیسم (سرمایه داری) و دهکده جهانی موهوم را در هم شکسته و زنگ خطر برای اختتام نظام سرمایه داری به صدا درآمده است.
وی اظهار داشت: آنچه من امروز بحث می کنم، انحلال فلسفه های بنیانگذار این استبداد و استکبار جهانی است. فلسفه ها و ایده ها در ابتدا برنامه ریزی می شوند و سپس مجریان برای پیاده سازی آنها وارد صحنه می شوند. اگر ما سیاستی اتخاذ نکنیم، مقابل ما سیاستگذاری می شود. مفاهیم این فلسفه ها نیز باید فرا گرفته و بطور کامل درک شوند که در غیر این صورت مقابل ما کارساز خواهند شد.
هانی افزود: در کتاب «برخورد تمدن ها» اثر «ساموئل هانتینگتون» آمده است: «هر گاه جامعه ای مدرن تر شود، خشونت غالب شده است»، بدین سبب ما به سمت یک دهکده جهانی ناامن حرکت می نماییم. می خواهم بگویم سر باز زدن ما از ایده ها و مفاهیم بنیادی هیچ گاه سودی برای مان نخواهد داشت و به دام توطئه دیگران خواهیم افتاد. بدین سبب من خواستار اصلاح نظریه توطئه هستم؛ در حقیقت تمام نظریه های دسیسه گران را در یافته ام و می فهمم که بعضی از آنها توانایی هماهنگی و مقدمه چینی را دارا هستند که مقدماتی معتبر و نافذ بوده، اما نتیجه گیری ممکنست اشتباه باشد. در عین حال نمی توانیم از نظریه توطئه چشم پوشی نماییم، برای اینکه جهان امروز بر این نوع بی عدالتی ها استوار است؛ بی عدالتی که در ستون فقرات نظام بین المللی ریشه دوانده است.
ایشان سپس سخنانش اظهار داشت: هنگامی که از فارابی سخن بگوییم، در واقع یک نظام اخلاقی و یک فلسفه کامل را مطرح کرده ایم. ما در جهان اسلام کاملاً از معنای این عبارت ها و حسن و قبح ذاتی و عقلی در مکتب عدلیه آگاه هستیم و آنرا به خود مرتبط می دانیم. بدین سبب مسلمانان برخلاف راست گرایان افراطی این سؤال و مفاهیم را مربوط به عمل گرایی نمی دانند.
هانی اضافه کرد: صحبت از دهکده جهانی، ما را به مفهوم تمدنی قرآن نزدیک می کند؛ دهکده در قرآن، روستایی امن است «وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلًا أَصْحَابَ الْقَرْیَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ؛ و برای آنها، اصحاب دهکده (انطاکیه) را مثال بزن هنگامی که فرستادگان خدا به سمت آنان آمدند»(۴/یس) و روستای ناامن دهکده ای است که پایانی ندارد.
وقتی ما درباره اختتام تاریخ صحبت می نماییم، این شهادتی دروغ برای مفهومی نادرست از نظریه هگل است، برای اینکه وی در قالب مفهومی کلی صحبت کرده و از لیبرالیسم نامی نبرده است.
وی افزود: نئولیبرالیسم نیز از مکتب شیکاگو نشأت گرفت. تأثیرات جنگ سرد تابحال پابرجا است و بدون ساقط کردن نظام سرمایه داری که باید انجام می گرفت، فقط اتحاد جماهیر شوروی را فرو ریخت. نظام سرمایه داری از جنگ سرد بیرون آمد، اما سقوط آن در حال فرا رسیدن است و صاحبان آن در حال تجربه مرحله متفاوتی از این نظام هستند و زنگ خطر برای اختتام سرمایه داری به صدا درآمده است. اگر مفهوم ارزش ها را از پراگماتیسم(عمل گرایی) آمریکایی خوب مطالعه نماییم، مفهوم انقلابی «دموکراسی، خدایی است که شکست خورد» و مفهوم خوشبختی موهوم آنها را درک خواهیم کرد. مقتضای فروپاشی تمدن غربی و دهکده جهانی به وضوح پیدا شده اند و در مقابل تاج و تخت هایشان قرار گرفته است، اما آنها می خواهند با کوله باری از زر و تاراج اموال پا به فرار بگذارند.
پایان سلطه گری
حجت الاسلام صادق اخوان ـ استاد حوزه علمیه قم ـ دیگر سخنران این وبینار بود.
وی اظهار داشت: در حقیقت زمانی که ما مکاتب وضعی را خصوصاً در قرون اخیر مشاهده می نماییم، می بینیم که تعامل آنها با حقیقت و هویت انسان، ابزاری تعامل است؛ یعنی با هویت انسان بعنوان ابزاری برای تولید و ابزاری که بتوانند از آن به سود اقتصادی برسند، تعامل دارند، بیش از آن که این تعامل بر طبق ارزش ذاتی آن باشد و این، چیزی جز تحقیر آشکار هویت انسان نیست.
وی افزود: مشاهده می نماییم که مکاتب ارزشی مانند مکاتب منتسب به ادیان الهی، به انسان کرامت ذاتی می دهند، چنان که خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است: «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ؛ و به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم.» (سوره اسراء/ ۷۰) و همین طور می فرماید: «إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً؛ من در زمین جانشینی خواهم گماشت.» (سوره بقره/۳۰)؛ یعنی به انسان کرامت ذاتی عطا شده و به این وسیله به مقام خلیفةاللهی می رسد.
اخوان در ادامه این مطلب اظهار نمود: مادی بودن اخلاق که امروزه مشاهده می شود، آن است که تفکر حاکم بر اخلاق اجتماعی و سیاسی در روابط عمومی و بین المللی مبتنی بر حمایتی اقتدارگرایانه از جامعه غربی است با فرهنگ ها، آداب و رسوم و سبک زندگی آن در همه جوامع و فرهنگ ها با روش ماکیاولی یعنی مکتبی که بر نفع ذاتی متمرکز است و در همه عرصه های زندگی، هدف وسیله را توجیه می کند.
وی اظهار داشت: اما این بیماری همه گیر کرونا که جهان از سه ماه پیش با آن مواجه می باشد، یک زلزله بین المللی در همه جوانب زندگی، از اصول نظری تمدن مدنی گرفته تا روش های اجتماعی در اداره جامعه و رسیدن به روش زندگی جوامع غربی و حتی جوامع جهانی، به وجود آورده است.
اخوان اضافه کرد: بدین سبب امروز جهان در سایه این بیماری همه گیر، شاهد آن است که همه کسانی که به حقارت و ذلت خود اعتراف می کنند، از ارائه یک نسخه اجتماعی و اخلاقی و یک برنامه متکامل جهت زندگی مردم و مقابله با این بیماری عاجز و ناتوان هستند و این جز به خاطر جهل آنان نسبت به حقیقت هویت انسانی نیست. زمانی که ما درباره دهکده جهانی که آنرا با دهکده امن جایگزین کردیم، سخن می گوییم، سخن از سلطه یک گروه خاص بوده است که می پندارد ممتاز و برتر است، چنان که بعضی از یهودیان عقیده دارند که آنان امت برگزیده هستند و افراد دیگر غیر از آنها، بنده آنان.
فروپاشی ارزش ها
ایشان سپس اظهار نمود: امروز می بینیم که سلطه گری با بروز بیماری کرونا و ناتوانی و شکست فرهنگ غربی در مقابله با آن ـ نه فقط از نظر پزشکی، بلکه حتی از نظر اجتماعی و اخلاقی ـ خصوصاً بعد از شیوع گسترده و رعب آور این بیماری در جوامع غربی، اختتام یافته است. این بیماری قبل از آن که به اروپا و ایالات متحده آمریکا برسد، خیلی از کشورهای اسلامی و شرقی همچون جمهوری اسلامی ایران را درگیر کرده بود، اما یک دهم چیزهایی چون توحش و اقدامات غیرانسانی که ما در غرب و رسانه های جهانی دیدیم و شنیدیم، در کشورهای اسلامی مشاهده نکردیم.
اخوان افزود: دورانی که ما به استقبال آن می رویم و آنرا به دوران کرونا تعبیر می نماییم، دوران فروپاشی ارزش ها، معیارها و مقیاس هایی است که از طرف غرب در همه زمینه ها بر جهان تحمیل شده است. بدین سبب این فروپاشی تنها یک فروپاشی صِرف نیست، بلکه همزمان با بروز مکاتب جدیدی است که دارای ارزش و معیارهای عقلانی و حکیمانه است. این مکاتب که در پرتو کرونا ظهور پیدا می کند و بر ارزش های معنوی و اخلاقی استوار است، دارای معیارهای غیرسودآور و متمرکز بر سود ذاتی است که ما امروزه برق ظهور این مکاتب و دیدگاه ها را حتی در جوامع غربی و حتی در مراکز علمی وابسته به دانشگاه های غربی مشاهده می نماییم.
وی با اعلان اینکه پیام هایی در این جوامع وجود دارد که با معیارهای متفاوت برای تحقق دهکده امن جهانی بروز پیدا کرده است و در نهایت این دهکده امن به سرزمین امنی که همه جهانیان انتظار آنرا می کشند، تبدیل خواهد شد، اضافه کرد: خداوند متعال وعده پیروزی مستضعفان را داده و فرموده است: «وَنُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ؛ و ما اراده داشتیم که بر آن طایفه ضعیف و ذلیل کرده شده در آن سرزمین منّت گذارده و آنها را پیشوایان (خلق) قرار دهیم و وارث (ملک و جاه فرعونیان) گردانیم.» (سوره قصص/۵)
اخوان تصریح کرد: از مهمترین مسائلی که به استضعاف کشیده شده، فرهنگ ارزشی و اخلاقی است خصوصاً با حملات فرهنگی که در قرن گذشته به روش های مختلف رخ داد و به نام هنر هالیوود و بالیوود نمود پیدا کرد؛ همین طور سریال ها و نمایشنامه های مبتذلی که از ماهواره ها و شبکه اینترنت پخش می شود. هدف از همه این اقدامات، شستشوی مغزهای نخبگان جهان است تا مکاتب ارزشی و انسانی نابود شده و مکتب دیکتاتوری استعماری که غارتگر ثروت ها است، روی کار آید.
بدین سبب اگر این دو دیدگاه را مقایسه نماییم، نقایص آشکاری در مکاتب وضعی که بر طبق پایه های سوددهی مبتنی بر اصالت ماده بنا شده اند، مشاهده می نماییم.
فروپاشی نظام های سرمایه داری و کمونیستی
علامه زیاد عبدالصاحب ـ رئیس جمعیت فتوای اسلامی لبنان ـ در این جلسه مطرح کرد: بحران کرونا مشیتی الهی بود و حکمت الهی مقرر کرد تا کشورهای بزرگ از این ویروس کوچک خسارات بزرگی را شاهد باشند. کشورهای بزرگ و مدعیان امپراطوری مانند آمریکا و کشورهای دیگر در مقابل این بحران ناکام مانده و مایوس شدند. ناتوانی این کشورها در مقابل این ذره ویروس که حتی با چشم نیز قابل دیدن نیست، امری اعجاب انگیز است. قدرت خداوند متعال، جنگنده ها، هواپیماها، تکنولوژی ها و امکانات نظامی پیشرفته را با کوچکترین موجود از پای درآورد.
وی با اعلان اینکه ویروس کرونا پیامی الهی برای تمام بشریت است، در خصوص اینکه «ای آدمیان مغرور نشوید و تکبر و خودبینی، شما را در مقابل قدرت الهی به زانو درآورده است»، اظهار داشت: رویکرد جهان شمولی دنیای امروزین، ما را به یک دهکده جهانی مبدل ساخت. انتشار اسلام در غرب صدها سال پیش از بیماری کرونا صورت گرفت و غربی ها امروزه در سایه شیوع کروناویروس گرایش بیشتری به اسلام پیدا کرده و آنرا جایگزینی برای وحشت خود دانستند.
عبدالصاحب افزود: بیماری جدید کرونا امنیت غذایی، معنوی، بهداشتی، اجتماعی، مالی و از همه مهمتر امنیت روحی و روانی وابسته به دهکده جهانی را درنوردیده و تمام جهانیان به دنبال امنیت، سعادت و رهایی از این بلای الهی هستند. اتفاقات اخیر خصوصاً کروناویروس، رویکرد و نگاه غربی ها را بطور وسیعی تغییر داد و متوجه نور ایمان و معنویت کرد و آنها به یقین رسیدند که سعادت تنها مادی نیست، بلکه ماده جزئی از سعادت است. غربی ها دریافتند که کامیابی و سعادت حقیقی؛ معنوی، روانی و قلبی است. آنها به این نتیجه رسیدند که سعادت تنها با ایمان قلبی به خداوند متعال محقق می شود.
وی اظهار نمود: از نظر امنیت بهداشتی مشهورترین مجله آمریکایی در گزارشی نوشته است که پرآوازه ترین و حاذق ترین پزشکان دنیا تأیید کردند که پیامبر اسلام به صورت شگفت آوری ۱۴۰۰ سال پیش، از بیماری های واگیردار و راه مقابله و درمان آن سخن گفته است.
عبدالصاحب اضافه کرد: از مهم ترین اصول پیشگیری که پیامبر(ص) به آن اشاره داشته، قرنطینه شدن است و ایشان دراین زمینه فرمودند: «إذا سمعتم الطاعون بأرض فلا تدخلوها وإذا وقع بأرض وأنتم فیها فلا تخرجوا منها؛ وقتی شنیدید که طاعون در سرزمینی فراگیر شد، به آنجا وارد نشوید، و اگر در سرزمینی که ساکنان آن هستید شیوع پیدا کرد، از آنجا خارج نشوید». این همان دستورالعملی است که بیش از ۱۴۰۰ سال پیش، وجود مبارک پیامبر اسلام(ص) به آن سفارش کرده و جهانیان را هزاران سال قبل از آن مطلع ساخته اند.
وی اظهار داشت: مودت بین مسلمانان اصلی جدایی ناپذیر در اسلام است و جامعه و مردم در چنین شرایطی باید با اخوت و همدلی در کنار یکدیگر بایستند و پیامبر اکرم(ص) در این رابطه می فرمایند: «مثَل مؤمنان در دوستی، مودت و عاطفه مثَل جسد است؛ زمانی که عضوی از این جسد به درد آید، سایر اعضای بدن با تب کردن و بیداری، آنرا همراهی خواهند کرد». حال شاهدیم که نظام های کمونیستی و سرمایه داری، مایوس و در شرف فروپاشی هستند.
پرسش و پاسخ
در آخر این جلسه، جلسه پرسش و پاسخ انجام شد.
شیخ محمد شُقیر ـ محقق و استاد دانشگاه لبنان ـ در ادامه این جلسه اظهار داشت: نکته اول اینکه، مدتی پیش این پرسش را مطرح کردم که آیا جهانی شدن فقط یک تقدیر است یا یک انتخاب؟ در یک مرحله به این نتیجه رسیدم که یک تقدیر ناشی از تحولات است، ولی در بعضی مقاطع و نزد برخی کشورها این امر تبدیل به یک انتخاب شده است. در زمانی که نزد برخی یک تقدیر بود، نزد برخی دیگر یک انتخاب به شمار می رفت، البته بدون توجه به این که هر کدام به چه طرفی منتسب است.
وی ادامه داد: نکته دوم، موضوع عدالت بعنوان یک ارزش معیاری است. در صورتیکه عدالت با آزادی منافات داشته باشد، عدالت بر آن مقدم خواهد بود. از نظر من فراتر از یک فلسفه غربی، عدالت با آزادی منافات دارد؛ بدین سبب آزادی بر عدالت مقدم خواهد بود و این دیدگاه همچون اشتباهاتی بود که نتایج بسیاری را به دنبال داشت.
شُقیر اظهار نمود: درباره شکر در قرآن خدا می فرماید که شاکران را پاداش می دهد. خدا برای انسان هدایت را فرستاد؛ این هدایت، تمدن است و شکر آن نعمت، درست درک کردن و عمل کردن به آن است.
وی ادامه داد: اگر نعمات را درست درک نکنیم و به آن عمل نکنیم، کفر ورزیده ایم. خدا هیچ قومی را از هدایت محروم نکرده است. رسالت ما نسبت به پیامبر اکرم (ص) آن است که اصل هدایت را به درستی درک کرده و به آن عمل نماییم. جوهر عدالت نیز همین است.
لزوم اتفاق نظر
لیلی شمس الدین ـ فعال رسانه ای لبنان ـ اظهار نمود: ابتدا باید بگویم که این گفت و گو بسیار جدی و داغ بود و اظهارنظرها نیز به حدی پربار بود که نمی توان تمام افکار باارزش و جزئیاتی را که عنوان شد، هضم کرد. بنظر می رسد که مشکلی ریشه ای بر سر اتفاق نظر روی مفاهیم موجود در چهار مقاله ارائه شده و برخی اظهارنظرهای اساتید وجود دارد و توافقی روی مفاهیمی که بدیهی به نظر می آیند وجود ندارد.
وی ادامه داد: هنگامی که از یک سیستم فکری آموزشی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و رسانه ای جدید سخن به عمل می آید، سخن از یک نظام کامل است که ما را به یک دهکده امن، عدالت پیشه و با محوریت عدالت رهنمون می کند. ما باید ابتدا روی تمام این مفاهیم اتفاق نظر داشته باشیم.
شمس الدین اظهار نمود: قصد دارم پرسشی درباره یک اشکال مطرح کنم؛ چه سودی دارد اگر بخواهیم از سیاست یک قطب حاکم در جهان به سیاست قطب دیگر منتقل شویم؟ بحث باید در ذات و جوهر این قطب وجود داشته باشد، چونکه ما در مقابل یک اشکال بزرگ قرار خواهیم گرفت که روی بی عدالتی حاکمیت حاکم بر تمام بخش های جهان متمرکز شده است.
وی اظهار داشت: سخن ادریس هانی درباره مفهوم تحقیر کردن سیاست، من را به تأمل وا داشت؛ سیاستی که به مفهوم تحقیر خودمان یا بی ارزش کردن جایگاهمان و اهانت کردن و به زانو درآمدن است. باید تمام این مفاهیم را در تمام سطوح نظام های موجود بازبینی نماییم و در این راه باید از خودمان شروع نماییم.
بازنگری در سیستم دینی
شمس الدین تصریح کرد: شُقیر از اندیشمندان و روحانیون دعوت کرد تا بار دیگر بیندیشند و درباره سیستم دینی موجود بازبینی کنند؛ در این صورت است که می توانیم الگویی جدید که همگی بر آن اتفاق نظر دارند را ارائه دهیم.
وی با تأیید سخنان عباس خامه یار، اظهار داشت: نمی توان همه مردم غرب را ستمگر یا دروغگو اطلاق کرد. تفاوت هایی در این راستا وجود دارد و نمی توان ظلم را به همه تعمیم داد. بحث پیرامون این مساله خود یک جلسه جداگانه می طلبد.
شمس الدین اضافه کرد: آمریکا به ما می گوید هر طور که می خواهید نماز بخوانید، هر طور می خواهید روزه بگیرید، هر طور دوست دارید لباس بپوشید، ولی همان گونه که ما می خواهیم بیندیشید.
حسن حمیّد ـ استاد دانشگاه و نویسنده ـ در انتهای این جلسه اظهار نمود: آیا باورمان شده که در یک دهکده جهانی به سر می بریم؟ به نظر من این جهان حتی در یک لحظه نیز دهکده جهانی نبوده است. این اندیشه، یک دیدگاه بی نظیر و مقدس است. متأسفانه همه ما تلاش می نماییم از نظر اقتصادی، سیاسی، دینی، یا از نظر روابط یا نگاه ارزشی، این جهان را یک دهکده ببینیم.
عدم وجود دهکده جهانی
وی ادامه داد: فکر اصلی که می خواهم روی آن تاکید کنم این است که دنیا یک دهکده جهانی نیست، این یک اندیشه مسیحی است. اگر چنین باشد پس چرا باید این همه جنگ به خاطر مسائل اقتصادی و ارزشی و دینی رخ دهد و این همه درگیری را شاهد باشیم؟ سوسیالیست ها و نظام سرمایه داری تلاش کردند تا جهان را دهکده بنامند.
حمیّد اظهار نمود: اتفاقی که رخ داد، بزرگترین نشانه عدم وجود دهکده جهانی است. قبل از کرونا، باد زرد و طاعون را داشتیم. هر کسی درب خانه خودرا می بندد. کشورهایی مانند ایتالیا و فرانسه منتظر بودند ببینند که قبرستان هایشان چه زمانی پر می شود. زمانی که این ارزش ها از بین می رود، حالتی از زوال غیرطبیعی ارزش ها پیش می آید و افرادی گمان می کنند که آن حاکم بر جهان است.
وی افزود: تا زمانی که اندیشه هژمونی و سلطه در بیشتر کشورهای جهان وجود داشته باشد و در رأس آنها آمریکا و اروپا که نگاهشان به دیگران مانند پیرو و وابسته است و می توانند ثروت و سلامتی آنها را بگیرند. قبل از کرونا، بیماری سیدا بود که میلیون ها نفر را کشت و هنوز هم جان خیلی از افراد را می گیرد. برای تمام این موارد درمان ها و داروهایی وجود دارد، ولی متأسفانه این کشورها حاکم بر سرنوشت ملت ها هستند.
اسلام؛ بزرگترین خطر برای غرب و اروپا
حمیّد اظهار داشت: شما شاهد هستید که اختلافات و درگیری های کنونی غیرطبیعی است، آن هم در سطح کشورهای بسیار بزرگی مانند آمریکا، چین و روسیه. بطور مثال ببینید در ایتالیا چه میزان مرگ و میر وجود دارد. غرب این جهان را به رسمیت نمی شناسد و نمی خواهد کسی به موازات آنها جلو بیاید و زندگی خوبی داشته باشد. با کمال تأسف آنها جنایت بسیاری را در جهان مرتکب شده اند. مثال های بسیاری در این زمینه جلوی دیدگان شما موجود است؛ آنچه که در جنوب آفریقا رخ داد و آن رفتاری که انگلستان با هندوستان و اروپایی ها، هلندی ها و بلژیکی ها با سرخپوستان در آمریکا از خود نشان دادند.
وی خطاب به خضر اظهار نمود: شما می دانید که در قرن هفدهم، فرانسوی ها چگونه از همه سو و حتی از بُعد معرفتی و همچون دین جمع شدند تا بگویند چگونه هیبت آنها را در جامعه اروپایی حفظ نماییم و به دیگران نیز توجهی نداشتند.
اما مسئله دیگر اینکه در سال ۱۹۰۷ و آغاز قرن بیستم که فرانسوی ها تمام تلاش خودرا کردند تا تمدن به دیگر نقاط دنیا منتقل نشود و خطرهایی که تمدن اروپایی شان را تهدید می کند مشخص کنند؛ چونکه دیدند اسلام و ساحل شرقی مدیترانه بزرگترین خطر برای آنان است، برای اینکه این منطقه به یک زبان، دین و اعتقادات سخن می گویند و مشترکات بسیار و تاریخ یکسان دارند و یک خون در رگ آنهاست. برای همین نیز ترسیدند و رژیم صهیونیستی را آوردند و آنرا در منطقه کاشتند.
حمیّد در ادامه این خطاب اضافه کرد: این موارد بسیار بزرگی که در جهان رخ می دهد و همچون این وبا یا ویروس کرونا، همان است که به ما می گوید عدالتی وجود ندارد. شاید چاره تنها با ایجاد عدالت به دست می آید. من بعنوان یک نویسنده فلسطینی و شما از جنوب لبنان از سرزمین هود سخن می گویی. تو از مسائل ملت خودت می نویسی و من از مسائل ملتم؛ اگر با آنها در پیمان و ائتلافی نباشی، چه دور یا نزدیک، کوچک یا بزرگ برای تو احترامی به هیچ وجه قائل نیستند.
تزلزل مفهوم سیاست در قالب جهانی سازی
عباس خامه یار در این بین اظهار نمود: درست است که ما با مشکلاتی روبرو می باشیم و اصولی در اقتصاد، سیاست، فرهنگ و... وجود دارد و میان ملت هایی که در این سیاره حکومت می کنند فاصله بسیار است، ولی همزمان ارتباط و روابط بسیاری وجود دارد و مانع این نمی گردد که بگوییم دهکده جهانی از نظر رسانه ای یا ارتباطات وجود دارد، ولی این دهکده از نظر اقتصادی، فکری و یا طبقاتی، همگن و در یک سطح نیست.
حمیّد در پاسخ به خامه یار اظهار داشت: درست است که بوسیله ارتباطات و شبکه های اجتماعی دهکده جهانی وجود دارد، ولی با کمال تأسف، من فراتر از این امر را می نگرم. این مسئله تنها به خاطر این است که اطلاعات بسیاری را بتوانند جمع کنند و از آداب و رسوم موجود در اماکن مختلف باخبر شوند تا بتوانند ما را بهتر بشناسند.
ادریس هانی، نویسنده و محقق از کشور مغرب نیز اظهار نمود: مفهوم سیاست و کشور در قالب جهانی سازی متزلزل می شود. در اواخر دهه نود و اوایل سال دو هزار، کتابی را پیرامون جهانی سازی و گفتمان آن نوشتم، ولی نام آنرا تفاوت ها و نزدیکی ها گذاشتم. ما همزمان یکدیگر را در آغوش می گیریم و همزمان نیز از هم جدا می شویم و از همین جاست که جهانی سازی را از صفر شروع می کنم. به نظرم به مثابه تأسیس دهکده جهانی است. یک مجتمع جهانی داروینی، قدرتمندها ضعفا را می خورند. منظورم این است که ارتباط وجود دارد و جدایی نیز همزمان با آن است. یک متن اصلی و یک حاشیه وجود دارد. نفی نمی کنم که ما در جهانی نزدیک به هم و تنیده در هم قرار داریم، ولی همزمان نیز جهانی متناقض وجود دارد که بر طبق فلسفه تاریخی هگل بنا شده است. این همان است که آنرا در سطوح مختلف خوانده ام؛ جوهر آن جنگی بر طبق به رسمیت شناختن میان برده و سرور است.
ارتباطات نزدیک؛ لازمه دهکده جهانی
حمیّد در این زمینه اظهار داشت: ما نمی خواهیم که غربی ها را بزرگ جلوه دهیم؛ آنها به هیچ وجه با ما همراه نبودند. غربی ها می خواهند ما یک دفعه دیگر برای شستن خیابان های پاریس و لندن باز گردیم و این همان نگاه غربی است.
یونس ادریس نیز اظهار نمود: من بیش از همه با غرب سر جنگ دارم؛ جنگ عرب ها بر ضد غرب، جنگ برده ها بر ضد مالکان آنها، جنگ برده داری نوین بر ضد مالکان نوین آنها و حتی گفت وگوی تمدن ها نیز داخل در همین نزاع با استکبار قرار دارد و نیز این امپریالیسم و برده داری. ما همگی بر یک اندیشه اتفاق نظر داریم و در اصل و جوهر این امر اختلاف نداریم.
حسن حمیّد در این زمینه اظهار داشت: ما قصد جنگ با غرب نداریم، بلکه باید غرب به ما احترام بگذارد؛ ما نیز انسان هستیم و تمدنی را ارائه کرده ایم.
خامه یار نیز اضافه کرد: ضرورتی نیست که وجود دهکده جهانی را انکار نماییم، ولی می توان اظهار داشت که دهکده جهانی با وجود ارتباطات نزدیک وجود دارد؛ چونکه فضای ارتباطات بسیار نزدیک است و این ویروس این امر را بطور کامل نشان داد. اما همزمان این کره خاکی، یک دهکده جهانی ناهمگن است و در آن فاصله وجود دارد و برخی در غرب می خواهند تا بر این دهکده بطور کامل و همه جانبه تسلط داشته باشند و این امر شاید به علت عدم انکار چنین دهکده ای است.
حمید بیان کرد: من با نظر رایزن ایران در لبنان مخالف نیستم، چونکه با فرهنگ و گرایش های وی آشنا هستم، ولی باید بطور کامل هوشیار باشیم؛ همان گونه که مادران ما می گویند که آتش تنها همان نقطه را می سوزاند، بر ماست که مشکل خودرا حل نماییم و همان گونه که ادریس گفت، آنها را در آغوش نکشیم. همین آغوش است که آن تکبر را به وجود می آورد.
وی تاکید کرد: ما باید دست از این کار برداریم و به فرزندانمان احترام بگذاریم، بیش از آن که بخواهیم به فرزندان همسایه احترام بگذاریم و بیش از آن که علوم غربی ها و تکنولوژی و آنچه را ساخته اند مقدم بدانیم. به خدا قسم بیشتر این علوم و بیشتر این نظریات، اختراعات و ابتکارها را مردمانی در همین جا به دست آورده اند؛ از «ادوارد سعید» گرفته تا «طارق علی» و...؛ نامهایی از پاکستان گرفته تا آفریقا. همان ها بودند که در این آزمایشگاه ها کار کردند.
حمید اظهار داشت: شما الان شاهد کرونا هستید؛ ببینید تمام پزشکانی که به زبان عربی سخن می گویند در بیمارستان های اروپا چه اقدام هایی انجام داده اند و چگونه چکیده اندیشه ها، ابتکارات و کوشش های خودرا ارائه می کنند.
گفتنی است این جلسه مجازی جمعه، ۱۹ اردیبهشت، ساعت ۱۵ به وقت محلی با حضور اندیشمندانی از کشورهای مختلف انجام شد و نگاهی اندیشمندانه درباره مفهوم دهکده جهانی امن، آن هم بعد از شکست مفهوم دهکده جهانی، نظریات اختتام تاریخ و برخورد تمدن ها در اثر نتایج بیماری همه گیر کرونا ارائه داد.
در این جلسه اساتیدی چون حجت الاسلام صادق اخوان، استاد حوزه علمیه قم درباره «بحران جهانی هویت در سایه کرونا و فروپاشی نظریه های مکاتب وضعی»؛ ادریس هانی، نویسنده و پژوهشگر مراکشی با عنوان «کرونا و سرنوشت دهکده جهانی، اختتام تاریخ و برخورد تمدن ها، چه چیزی تغییر کرده است»؛ زیاد عبدالصاحب، رئیس جمعیت فتوای اسلامی با موضوع «دهکده امن و شریعت پروردگار جهان» و حجت الاسلام محمد شقیر، پژوهشگر و استاد دانشگاه لبنان با عنوان «فروپاشی دهکده جهانی و راه سوم» سخنرانی کردند.
اداره این جلسه از طرف «خضر نبها» استاد فلسفه و کلام دانشگاه لبنان انجام شد و اختتام این وبینار با جلسه پرسش و پاسخ بینندگان همراه بود.
ضمناً پنجمین نشست تخصصی وبیناری جمعه اینده ساعت ۴ و ۳۰ دقیقه به وقت تهران با عنوان «کرونا؛ مناقشه هویت انسانی» برگزار می شود.
منبع: نور معرفت
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب