علیرضا پیروزمند :
عدالت بی ولایت به مقصد نمی رسد
نور معرفت: حجت الاسلام پیروزمند با تاكید بر تفكیك ناپذیری ولایت و عدالت اظهار داشت: ولایت شرط جریان عدالت درجامعه است و اگر عدالتی هم بخواهد درجامعه جریان یابد بدون حاكمیت نظام ولایت حقه هیچ گاه به مقصد نمی رسد.
خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه_فاطمه فرامرزی: هر از چندگاهی شاهد دوگانه سازی هایی در فضای مجازی هستیم که با در تقابل قراردادن مفاهیم ارزشی بحث هایی بی نتیجه را دامن می زنند؛ همچون متأخرترین این دوگانه ها که چندین بار به بهانه های مختلف طرح شده است؛ دوگانه (عدالت / ولایت) است.
«ولیّ» در فرهنگ اسلامی به معنای «سرپرست» به کار می رود. پیامبر اکرم (ص) در غدیر خم دست حضرت امیر (ع) را بلند کرد تا جایی که همه حاضران این صحنه را به چشم دیدند و سپس فرمود: «هرکس که من مولای اویم، علی مولای اوست» و بدین طریق جایگاه مهم و رفیع ولایت آل الله را برای همه ادوار نمایان ساخت. این رویکرد یعنی تبیین جایگاه ولایت در جامعه اسلامی و تاکید پیامبر (ص) بر این امر که امت هیچ گاه رها شده نیست و همیشه «ولی» نقش اصلی و اساسی را در اداره جامعه بر عهده دارد؛ نشان از نقش کلیدی آن در بین مسلمین دارد، پس مردم باید ذیل زعامت و ولایت او حرکت کنند و به خیر و صلاح اجتماع خود دست یابند.
تبیین ارتباط میان عدالت و ولایت، منجر به روشنگری خیلی از اذهان می شود چونکه برخی با شبهه افکنی به دنبال آن هستند که هر بی عدالتی در جامعه را، به امر ولایت نسبت دهند و بگویند چرا در جامعه اسلامی که ولی بر آن زعامت دارد شاهد بی عدالتی هستیم، حال آنکه در ادوار مختلف تاریخ اسلام به سبب حضور دشمنان و افراد بی مایه همیشه سایه بی عدالتی حتی در زمان ولایت و امامت ائمه اطهار (ع) در جامعه دیده می شد و آن حضرات بنا بر اقتضا و شرایط در هر موقعیتی که دست می داد از عدالت دفاع کرده و وارد میدان می شدند.
در گفتگو با حجت الاسلام علیرضا پیروزمند، عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم، نسبت میان این دو مفهوم یعنی عدالت و ولایت را بررسی نموده ایم؛
در مقیاس بررسی اجتماعیِ رابطه میان عدالت و ولایت، باید اظهار داشت که اساساً ولایت شرط جریان عدالت در جامعه است
حجت الاسلام «علیرضا پیروزمند» در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به ارتباط میان عدالت و ولایت و آنچه که میان این دو مؤلفه مهم سبب اداره درست جامعه می شود، اظهار نمود: از جنبه فردی کسی که ولایت دارد حتما باید خصیصه عدالت را هم داشته باشد، خصوصاً زمانی که می خواهد ولایت شرعی بر فرد دیگر داشته باشد؛ اما در مقیاس بررسی اجتماعیِ رابطه میان عدالت و ولایت، باید اظهار داشت که اساساً ولایت شرط جریان عدالت در جامعه است. به دیگر بیان علاوه بر اینکه ولیّ باید فردی عادل در اداره امور باشد تا بتواند به حاکمیت خود مشروعیت ببخشد، از طرف دیگر باید عدالت را در جامعه ایجاد کند تا ولایت حقه محقق شود. زیر سایه این مهمست که جریان عدالت محقق می شود.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم افزود: بدین سبب با نگاه تحققی و واقعی به مسأله، در واقعیتِ جامعه این دو مقوله یعنی عدالت و ولایت از یکدیگر تفکیک ناپذیرند، یعنی همانطور که اگر ولی به دنبال جریان عدالت در جامعه نباشد مشروعیت ندارد، در مقابل اگر عدالتی هم بخواهد جریان یابد بدون اینکه نظام ولایت حقه در جامعه حاکم باشد هیچ گاه به مقصد نمی رسد و این دو مؤلفه در واقعیت اجتماعی با یکدیگر معنا می یابند.
عدالت و ولایت از یکدیگر تفکیک ناپذیرند، یعنی همانطور که اگر ولی به دنبال جریان عدالت در جامعه نباشد مشروعیت ندارد، در مقابل اگر عدالتی هم بخواهد جریان یابد بدون اینکه نظام ولایت حقه در جامعه حاکم باشد هیچ گاه به مقصد نمی رسد و این دو مؤلفه در واقعیت اجتماعی با یکدیگر معنا می یابند
حجت الاسلام پیروزمند در مورد ارتباط میان ولایت و عدالت از نگاه اختلاف کلامی اشاعره و معتزله اظهار داشت: طرح این مساله از نظر اختلاف اشاعره و معتزله اینگونه مطرح می شود؛ آیا عدالت همان است که خدا یا نماینده او اراده می کنند یا عدالت امری است که ولی باید برمبنای آن عمل کند؟ اگر بر اساس نگرش اشاعره نگاه نماییم باید بگوییم آنچه که خدا یا نماینده او انجام می دهد عین عدالت است و اگر بخواهیم از نظر تفکر معتزلی این ارتباط دو سویه را بررسی نماییم باید بگوییم که ولی برمبنای معیار بالادستی که عدالت را معین می کند باید آنرا در جامعه جاری کند و اساساً مشروعیت ولایتش به جاری کردن عدالت در جامعه است.
وی اضافه کرد: حال اگر بخواهیم بحث را عمیق تر نماییم و در مباحث کلامی به این نتیجه برسیم که جریان عدالت محصول جریان درست ولایت در جامعه است، ممکنست بشود این احتمال را در کنار دو احتمال قبل بیان کرد که بگوییم ولایت کاملاً تابع یک معیار کلیشه ای و مشخص شده نیست که نتواند متناسب با شرایط هیچ ابتکار عملی نسبت به آن داشته باشد و یا برعکس کاملاً به اراده آن وابسته باشد، خصوصاً نسبت به حضرات معصومین این احتمال را با قوت بیشتری می توان بیان کرد که خداوند به آنان اذن در شریعت داده است و بر این اساس و به تبع اراده ای که معصوم می کند نازله ولایت او معنابخش عدالت است، البته معنایش این نیست که باز بخواهیم آن حرف اشاعره را بزنیم و بگوییم آنچه که اراده معصوم است تعیین کننده حسن و قبح و یا عدالت و ظلم است؛ در واقع به سبب این اذن که خداوند به معصومین اعطا کرده، اراده آنها مشروع و تعیین کننده است. علت این اذن نیز برابری خواست معصوم با خواست خداست.
این محقق در مورد نمود مسأله عدالت و ولایت در زمان غیبت اشاره کرد: در واقع در سطح پایین تر از معصوم یعنی در سطح ولایت اجتماعی و ولی فقیه در زمان غیبت، مسأله به شکل دیگری نیز قابل طرح است. یعنی وقتی احکام کلی و ثابت الهی از طرف شارع مقدس مطرح می شود، ولی فقیه بعنوان ولی حاکم بر جامعه باید حافظ آن احکام و جریان بخش آن باشد، اما نکته آن است که اگر بپذیریم اسلام یک برنامه و یک نظام احکام دارد که آن نظام احکام باید متناسب با شرایط بلوغ جامعه جریان پیدا کند، در این صورت ممکنست که این احتمال را باردیگر مطرح نماییم که ولی فقیه حاکمی است که ولایت دارد بر اینکه تشخیص دهد متناسب با شرایط، چه احکامی را و به چه کیفیتی باید انجام دهیم.
ولایت کاملاً تابع یک معیار کلیشه ای و مشخص شده نیست که نتواند متناسب با شرایط هیچ ابتکار عملی نسبت به آن داشته باشد
وی افزود: حال در مقیاس اجتماعی موضوع به این شکل مطرح می شود که مجموعه احکام اجتماعی اسلام مقرر است که در ظرف زمان طولانی تحقق یابد، با این وصف طبیعتاً می شود پیش بینی نمود که قدرت برای انجام همه احکام در تمامی دوران و زمان ها برای حاکم اسلامی نباشد، وقتی که این امکان نباشد طبیعتاً تعیین اینکه چه احکامی در چه زمانی و با چه اولویتی باید مورد توجه قرار گیرد، همین طور هدایت و تشخیص در مقیاس کلان و رهبری اجتماعی می تواند بر عهده ولی فقیه باشد. وظیفه همه نیز آن است که تابع تشخیص ولی فقیه عمل کنند و اگر خلاف او عمل کنند خلاف عدالت عمل کردند.
حجت الاسلام پیروزمند در پاسخ به پرسشی بر این مبنا که چرا با وجود حضور ولی فقیه، جامعه بعضاً با شرایط غیرعادلانه مواجه می شود، اظهار داشت: این سوال درستی است و اتفاقاً باید همیشه سوال کرد و جامعه را قانع کرد، اما حرفی که من می زنم اختصاص به شرایط حاضر نداشت و بعنوان قاعده کلی در مورد نسبت میان عدالت و ولایت بیان نمود. این پرسش را در ساحت معصومین (ع) به شکلی و در عصر غیبت، در ساحت ولی فقیه باید به شکلی متفاوت پاسخ داد.
ولی فقیه حاکمی است که ولایت دارد بر اینکه تشخیص دهد متناسب با شرایط، چه احکامی را و به چه کیفیتی باید انجام دهیم
وی افزود: توضیحات فراوانی را می توان به این پرسش داد که چرا در جامعه ای که حاکم اسلامی در آن حضور دارد بی عدالتی وجود دارد. البته که نباید بی عدالتی در جامعه اسلامی وجود داشته باشد به این معنا که حق کسی را ضایع کنند یا حق کسی را بجای آنکه به خودش بدهند به دیگری تقدیم کنند. طبیعی است که این رویکرد شایسته و برازنده نیست، اما اگر اتفاق بیفتد علاوه بر اینکه اولاً نباید نسبت به مسأله بزرگ نمایی کرده و تحت تأثیر جو کاذبی که معاندین درست می کنند قرار گرفت، از طرف دیگر نباید چشم را بر واقعیات بی عدالتی و فساد در جامعه بست چونکه این واقعیت به هر میزان که وجود داشته باشد از زاویه مباحثی که مطرح کردم از دو بُعد قابل بررسی است؛ یک دسته بی عدالتی هایی که نمی گردد پیشگیری شود و یک دسته بی عدالتی هایی که قدرت برای برخورد با آنها وجود دارد، اما کوتاهی در اقدام و عمل می شود، این کوتاهی احتمالی فقط متوجه رأس نظام سیاسی که ولی فقیه قرار دارد نمی گردد چونکه همه دولتمردان در هر سطحی، مسئول بوده و باید پاسخگو باشند.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم اظهار داشت: بدین سبب دو دسته بی عدالتی وجود دارد؛ یک دسته که از روی سهل انگاری اتفاق می افتد که قابل گذشت نیست و باید آنها را افشا کرده و ابراز نارضایتی و انزجار از آنها داشت و بخش دیگر بی عدالتی هایی است که قدرت مواجهه با آنها فعلاً وجود ندارد و ابتدا باید تحصیل قدرت شود، شامل بی عدالتی در سطح ملی و فراملی. حتی اگر نتوانیم در سطح فراملی از بی عدالتی برخورد داشته باشیم این عدم برخورد به معنای تأیید نیست.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب