یادداشتی از حسینعلی رحمتی؛
عباس ترجمان جوانی و جوانمردی
نور معرفت: حضرت عباس(ع) همواره اباعبدالله(ع) را با عنوان سیدی یابن رسول الله خطاب می كرد. مورخان این امر را ناشی از علم ایشان به برتری مقام امامت بر هر نسبت دیگر می دانند.
به گزارش نور معرفت به نقل از مهر، یكی از چهره های مهم حماسه عاشورا، حضرت ابالفضل العباس(ع)، یار و برادر اباعبدالله(ع) است. با عنایت به نقش آن حضرت در نهضت حسینی، در این جا گوشه هایی از شخصیت ایشان معرفی می شود. زیست نامه حضرت عباس(ع) فرزند امام علی(ع) و ام البنین(س) است. بعد از وفات حضرت زهرا(س)، حضرت علی(ع) به برادر خود، عقیل، كه در نَسَب شناسی قبیله های عرب استاد بود، سفارش كردند كه از بین شجاعان عرب برای ایشان همسری بیابد تا فرزندانی شجاع به دنیا بیاورد. عقیل هم ام البنین را معرفی نمود، كه از زنان فاضل و علاقمند به خاندان اهلبیت(ع) بود. حضرت ابالفضل در روز چهارم شعبان سال ۲۶ هجری به دنیا آمد و بنا بر قول مشهور، در سن ۳۴ سالگی همراه با چند تن دیگر از برادران خود (یعنی عبدالله، جعفر و عثمان) در روز عاشورا در ركاب سیدالشهدا به شهادت رسید و مزار وی در كربلا زیارتگاه عاشقان و ارادتمندان اوست. آن حضرت با «لبابه»، دختر عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب، ازدواج كرد. برای وی شش، و گاه پنج، فرزند ذكر كرده اند: عبیدالله، فضل، قاسم، حسن، محمد، و بنت. نوادگان حضرت عباس جملگی از نسل عبیدالله، و برخوردار از دانش و فضل و بزرگی بودند. (مقرم، ۱۴۰۸ق: ۱۳۳ و ۱۳۶) شخصیت علمی و اخلاقی خاندان و تبار حضرت عباس(ع) جملگی در عرب به شجاعت و جوانمردی معروف بودند. آن حضرت هم از جانب پدر و هم از جانب مادر، فضیلت ها و اخلاق پسندیده ای را به ارث برده بود. حضرت ابالفضل در نزد پدر و معلمی چون امیرالمومنین(ع)، مادری چون ام البنین و خواهران و برادرانی چون حضرت زینب(س) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) رشد كرد و تربیت شد. روشن است كه كسی كه در چنین محیطی تربیت و از چنین سرچشمه ای سیراب شود خود صاحب خصال و فضایل فراوان خواهد بود. همچون خصوصیت های وی داشتن ایمان و یقین و آشنایی با احوال زمانه و شرایط روزگار پدر و برادران خود بود. بعضی از كسانی كه به معرفی زندگی حضرت عباس(ع) پرداخته اند، وجهه علمی و فقهی ایشان را هم مورد بررسی قرار داده اند. آنان برای اثبات این پس از ابعاد شخصیت آن حضرت، به بعضی از گفتار و رفتار وی در روز عاشورا تمسك كرده اند؛ كه از آن جمله است خطاب او به اباعبدالله(ع) با عنوان «سیدی یابن رسول الله» و پرهیز از خطاب ایشان بعنوان «برادر». مورخان این امر را ناشی از علم ایشان به برتری مقام امامت بر هر نسبت دیگر می دانند. درباره مقام علمی و فقهی حضرت ابالفضل(ع) موارد و شواهد دیگری هم وجود دارد كه برای پرهیز از طولانی شدن كلام، از بیان آنها خودداری می شود (بنگرید به: مظفر، ۱۳۷۱: ۲/۱۸۲ـ ۱۹۸). فصاحت و بلاغت در كلام، اخلاص در عمل، ایثار و گذشت، برادری و مواسات، زهد و بی رغبتی به دنیا، شوق به عبادت، ایمان و بصیرت را از دیگر شاخصه های شخصیتی او بر شمرده اند (تاریخ امام حسین(ع)، ۱۳۷۹: ۹/ ۱۲۴ ـ ۱۵۵). در مكتبِ عباس زندگی قمر بنی هاشم حاوی درس هایی پرارزش است كه علاقه مندان به ایشان می توانند از آنها برای رشد و تعالی فردی و اجتماعی خود بهره گیرند. بعضی از این درس ها چنین است: ۱. توجه به مساله همسرگزینی حضرت علی(ع) برای انتخاب همسر به برادر خود، عقیل، كه در نسب شناسی وارد بود، سفارش كردند تحقیق نموده و زنی مناسب و از خاندان و تباری شایسته برای ایشان انتخاب نماید. این امر نشان دهنده اهمیت زن در زندگی، و بیان گر ضرورت توجه و دقت در انتخاب همسر است. نقش زن در تربیت فرزندان شایسته امری است كه همگان به تجربه دیده ایم و بررسی های علمی و پژوهش های تربیتی هم آنرا تأیید می كند، ولی جدای از همه اینها، در منابع و متون اسلامی هم در این زمینه سخنان فراوانی از پیشوایان دینی نقل شده است. بعضی از كسانی كه به بررسی و تحلیل زندگی حضرت ابالفضل پرداخته اند به روایت هایی از این دست استناد كرده و تاثیر همسر را در تربیت نسلی شایسته مورد تاكید قرار داده اند(از جمله بنگرید به: مظفر، ۱۳۷۱: ۱/۱۸۵ ـ ۲۰۸). آنان تربیت فرزندانی چون زینب، حسن، حسین و عباس را ثمره توجه والدین گرامی اینان در انتخاب همسر دانسته اند. آنچه گفته شد می تواند برای نسل امروز درسی شایسته باشد كه برای تشكیل خانواده و انتخاب همسر، اولا معیارها و ملاك هایی معقول و پسندیده را در نظر بگیرند، ثانیا درباره همسر آینده خود به تحقیق و بررسی پرداخته و به محیط و خانواده ای هم كه وی در آن رشد یافته توجه داشته باشند. نكته ای كه بخصوص امروزه از جانب برخی جوانان مورد غفلت واقع می شود، توجه به اخلاق و عادت هایی است كه، برخلاف قیافه و شكل ظاهری، پایدار می باشد و گاه تا آخر عمر همراه همسر خود باقی می ماند و تاثیر آن در زندگی بیشتر از مسائلی چون زیبایی و امور مالی است. بالا رفتن آمار طلاق، وجود اختلاف های پایدار و مواردی از این قبیل، نشان گر آن است كه بعضی از جوانان امروز، مساله انتخاب همسر را امری بسیار ساده و سردستی به حساب می آورند؛ ازاین رو گمان می كنند تنها ابراز علاقه و محبت های اولیه می تواند ضامن تداوم این روحیه و آمادگی برای مواجهه با مشكلات زندگی باشد. ۲. وفاداری در راه ارزش های الهی و انسانی یكی از مهم ترین خصوصیت های حضرت ابالفضل(ع) آن بود كه در راه ایمان و آرمان خود به عهد خویشتن با امام خود وفادار ماند، و این وفاداری را با بذل جان خویش به اثبات رسانید. اهمیت این كار حضرت وقتی بیشتر روشن می شود كه بدانیم ایشان از سوی مادر خود با بعضی از سران سپاه یزید قوم و خویش بود. ازاین رو، عبیدالله بن زیاد برای او و برادرانش امان نامه ای فرستاد تا دست از یاری اباعبدالله(ع) بردارند. آنگاه كه امان نامه را به نزد او آوردند آنرا رد كرد و گفت به آنان بگویید ما را به امان شما نیازی نیست. ما در امان خداییم و امان خدا از امان كسانی چون شما بهتر است. آنگاه هم كه شمر می خواست با استفاده از این آشنایی، عباس را از صف یاران حسین(ع) دور نماید به او پاسخ داد: «لعنت خدا بر تو و بر امان تو باد. آیا برای ما امان آورده ای در حالیكه فرزند رسول خدا امانی ندارد و از ما می خواهی كه از لعنت شدگان و فرزندان لعنت شدگان پیروی نماییم؟» شمر از این پاسخ ناراحت شد و به سمت لشگر یزید بازگشت. نكته مهمی كه در اینجا باید به آن اشاره نمود و برای نسل جوان ما بسیار پرارزش است آن است كه صرف وفای به عهد، امری نیكو نیست، بلكه این كار وقتی قابل تقدیر است كه در راه اهداف و آرمان هایی پرارزش باشد. حتی كشته شدن در راه دوست، كه از وفای به عهد بالاتر است، هم آنگاه دارای ارزش است كه در راهی پاك و برای رسیدن به اهدافی متعالی باشد. امروزه دیده می شود كه بعضی از جوانان در راه دوستان خود و به خاطر عهد و پیمانی كه با رفیقان خود دارند دست به هر كاری می زنند و به قول خودشان تا آخر خط ایستاده اند، ولی باید توجه داشت كه از دیدگاه اسلام و در مكتب حضرت سیدالشهدا(ع) و حضرت ابالفضل(ع)، این «نیت» و «هدف» است كه به یك كار ارزش، قداست و جاودانگی می دهد. این یكی از درس هایی است كه جوانان علاقمند به مكتب حسینی و كسانی كه در مجالس و هیئت های عزادارای آنان شركت می كنند باید به آن توجه داشته باشند. ۳. جانبازی در راه دفاع از دین و آیین یكی دیگر از خصوصیت ها و شرافت های حضرت ابوالفضائل، افتخار جانبازی در راه باورهای دینی و ارزش های والای انسانی است. او نشان داد كه رشد و اصلاح جامعه و پیشگیری از زشتی ها و منكرات، همینطور دفاع از فضیلت های انسان ساز دینی آنچنان ارزش و اهمیتی دارد كه می زیبد انسان در راه آن از بذل جان خویش دریغ ننماید. ۴. تفسیر صحیح جوانمردی و شجاعت تاریخ نگارانی كه به معرفی ایشان پرداخته اند گاه به این نكته اشاره كرده اند كه در شجاعت كسی جز پدر و برادرش همپای او نبود. به باور ایشان علت آنكه پدر بزرگوارش او را «عباس» نامید به خاطر آن بود كه به شجاعت او و عبوس بودنش در مقابل دشمنان، علم و آگاهی داشت (تاریخ امام حسین(ع)، ۱۳۷۹: ۱۱۵). در واقعه عاشورا هم برادرش، حضرت سیدالشهدا(ع)، به این شجاعت اذعان داشت؛ به همین خاطر او را بعنوان پرچمدار لشكر خویش برگزید. در این جا هم به مناسبت بحث، لازم است نكته ای را بیفزاییم و آن اینكه از سیره و سلوك حضرت عباس به دست می آید كه اولا شجاعت، صرف اسلحه به دست گرفتن و جنگیدن نیست؛ بلكه دفاع از جان و مال و ناموس مردمان و كمك و یاری به ضعیفان هم جلوه ای از جلوه های شجاعت و جوانمردی است. ثانیا آنچه به شجاعت و جوانمردی انسان اهمیت و ارزش می دهد و سبب می شود خاطره جوانمردان و شجاعان به نیكی در دنیا باقی بماند، آن است كه این خصوصیت در راه درست به كار رود. حیات و شهادت حضرت عباس نشان داد كه صفاتی چون شجاعت آنگاه كه در جهت ارزش های انسانی و الاهی قرار گیرد، تاثیر فراوانی از خود باقی خواهد گذاشت؛ وگرنه بوده اند در طول تاریخ انسان هایی كه هر یك در میدان و معركه جنگ یا در غیر آن از خود شجاعت های فراوان نشان داده اند، ولی گاه نه تنها نام نیكی از آنها باقی نمانده بلكه لعن و نفرین مردمان همواره بدرقه راهشان بوده است. همینطور كسانی كه گاه در شهرها و محله ها راه را بر ناموس مردم بسته یا به اذیت و آزار دیگران می پردازند هر چند امكان دارد خویش را شجاع یا جوانمرد بدانند ولی روشن است كه لایق این عنوان نیستند. بر خلاف اینان، مشاهده می نماییم كه دست كم در جامعه خود ما هنوز كه هنوز است نام و یاد كسانی چون پوریای ولی و جهان پهلوان تختی یا جوانانی كه در مقابل دشمن ایستاده و جوانمردانه از دین و مملكت و ناموس خود دفاع كردند، به نیكی و خوبی باقی مانده و رفتار و كردار آنان ضرب المثل شده است. در خلال دفاع هشت ساله ای كه در ایران معاصر صورت گرفت نمونه هایی فراوان از شجاعت و جوانمردی جوانانی، گاه خیلی كم سن و سال، صورت گرفت كه اگر به درستی و به صورت جذاب برای نسل امروز تعریف شود، این افراد می توانند بعنوان بهترین الگوهای تربیتی و تندیس های جوانمردی برای این نسل نو خاسته باشند. ما و حضرت ابالفضل(ع) افراد، مراكز و مؤسسه های تبلیغی جامعه ما درباره معرفی نهضت عاشورا و پرچمداران و پیشگامان آن، مسئولیتی بس سنگین بر عهده دارند. اگر بخشی از نسل جدید امروزه گاه از واقعه عاشورا جز در چند روز مشخص در طول سال یاد نمی كند و اگر آگاهی برخی آنان از كسانی چون حضرت ابالفضل چندان زیاد نیست، بخشی عمده از مسئولیت این وضعیت بر عهده كسان، مراكز، نهادها و رسانه هایی است كه وظیفه معرفی دین و تبلیغ آنرا بر عهده دارند ولی در این زمینه آن گونه كه شایسته است عمل نمی كنند. البته خود نسل جوانی هم كه در این راه گام جدی به پیش بر نمی دارد به سهم خویش مسئولیت دارد. در مورد حضرت ابالفضل(ع)، مناسب آن است كه پژوهشگران، خطیبان، و اصحاب جراید و رسانه های گروهی و اطلاع رسانی، ضمن تعمیق آگاهی ها و پژوهش های خود درباره این بزرگوار، ابتدا شناختی همه جانبه از شخصیت او پیدا كنند، سپس او را به دیگران، و به صورت خاص جوانان، بشناسانند. هر چند مهم ترین جلوه گاه تجلی و بروز شخصیت و اندیشه حضرت عباس در واقعه عاشورا بود ولی دیگر مقاطع زندگی او را هم نباید به فراموشی سپرد. اگر مبلغان و تلاشگران عرصه تبلیغ دین و تعظیم شعائر مذهبی بتوانند با عنایت به شخصیت ایشان، مفهوم درست شجاعت و جوانمردی را به نسل امروز بشناسانند كاری بس بزرگ و پرارزش انجام داده اند. این كار می تواند به معدود افرادی كه شجاعت را در گردن كشی و ظلم، و جوانمردی را در همدستی و همداستانی با خلافكاران می دانند بفهماند كه مفهوم واقعی شجاعت و جوانمردی چیست و مصادیق آن كدام است. می تواند به آنها نشان دهد كه: گر بر سر نفس خود امیری مردی گر بر دگران خرده نگیری مردی. مردی نبود پیاده را پای زدن گر دست فتاده ای بگیری مردی. منبع: عباس؛ ترجُمان جوانی و جوانمردی، حسینعلی رحمتی برگرفته از كتاب «از كعبه تا عشق: نگاهی باردیگر به حماسه انسان ساز عاشورا»، انتشارات روزنامه اطلاعات. منابع: تاریخ امام حسین(ع): موسوعه الامام الحسین(ع)(۱۳۷۹)، تهران: سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، دفتر انتشارات كمك آموزشی وزارت آموزش و پرورش، چاپ اول. مظفر، عبدالواحد(۱۳۷۱)، بطل العلقمی: العباس الاكبر ابن الامام امیر المومنین علی بن ابی طالب(ع)، قم: انتشارات شریف رضی، ۳ جلد، چاپ اول. مقرم، عبدالرزاق(۱۳۷۴)، زندگانی امام زین العابدین(ع)، ترجمه: حبیب روحانی، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش های اسلامی، چاپ اول.
منبع: نور معرفت
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب