فقه محیط زیست قرائت تازه ای از آیهٔ فساد و تباهی در خشکی و دریا
به گزارش نور معرفت، در یکی از جدیدترین جلسات درس خارج حوزهٔ علمیه، آیت الله احمد مبلغی با تفسیر آیهٔ شریفهٔ «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ» نگاهی نو به پیوند میان آموزه های قرآنی و مسایل زیست محیطی عرضه کرده است.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، در روزگاری که بحران های اقلیمی، کم آبی، آلودگی و تخریب منابع طبیعی به چالشی جهانی بدل شده اند، فقه اسلامی هم گام در زمینه ای نو نهاده است: «فقه محیط زیست».
در یکی از جدیدترین جلسات درس خارج حوزهٔ علمیه، آیت الله احمد مبلغی با تفسیر آیهٔ شریفهٔ «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ» نگاهی نو به پیوند میان آموزه های قرآنی و مسایل زیست محیطی عرضه کرده است.
به گفتهٔ یکی از شاگردان این درس، این کرسی از جذاب ترین و کاربردی ترین دروس فقهی سالهای اخیر است. وی در شرح دیدگاه استاد گفته است:
«فساد در معنای قرآنی، تنها به امور اخلاقی یا معنوی محدود نیست، بلکه هرگونه برهم خوردن نظم واحد طبیعت و از میان رفتن توازن زمین و دریا را هم دربرمی گیرد. عبارت “فی البرّ و البحر” کنایه از کلّ کرهٔ خاکی است؛ یعنی فساد انسان، نظام زیستی زمین را مختل می کند.»
در ادامهٔ این توضیحات آمده است که واژهٔ «ظَهَرَ» در آیه، نشانهٔ رسیدن فساد به مرحله ای است که دیگر پنهان کردن آن امکان ندارد.
«این تعبیر دقیقا با وضع کنونی محیط زیست منطبق است. تخریب منابع طبیعی، آلودگی دریاها و تغییرات اقلیمی دیگر قابل انکار نیست. فساد انسان در مقیاس کلان، همان فسادی است که در زمین و دریا ظاهر شده است.»
بر اساس این برداشت فقهی، مفهوم «بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاس» به مفهوم مسئولیت جمعی بشر است، نه صرفا گناه فردی. از این منظر، تخریب محیط زیست محصول رفتارهای انباشتهٔ انسان هاست؛ از سیاستهای نادرست صنعتی تا مصرف گرایی افراطی و بی اعتنایی به طبیعت.
آیت الله مبلغی در این درس با استناد به روایات، بر این نکته تاکید کرده است که نگاه فقهی به محیط زیست باید از احکام جزئی فراتر رود و به «فقه نظام» تبدیل شود؛ فقهی که برای حفظ تعادل خلقت، تنظیم رفتار اجتماعی و محدودکردن تباهی بشر نسبت به زمین و آب، حکم شرعی و اخلاقی صادر کند.
این دیدگاه، گامی مهم در پیوند میان دین و مسئولیت زیست محیطی به شمار می آید. بر مبنای آن، صیانت از طبیعت تنها یک وظیفهٔ اخلاقی یا توصیهٔ علمی نیست، بلکه تکلیف شرعی و بخشی از عدالت الهی در زمین است.
در روزگاری که کشورمان و بخش بزرگی از جهان اسلام هم از کم آبی، آلودگی و تغییرات اقلیمی رنج می برد، طرح چنین مباحثی از جانب عالمان دینی می تواند مسیر جدیدی برای گفت و گوی میان فقه، علم و سیاست زیست محیطی بگشاید؛ مسیری که قرآن کریم قرن ها پیش، با اخطار روشن خود آغاز نموده بود:
«در خشکی و دریا فساد آشکار شد، به جهت کارهایی که مردم به دست خود کردند، تا خداوند به آنان بچشاند اندکی از نتیجهٔ اعمالشان، باشد که بازگردند.» (روم: ۴۱)
منبع: nooremarefat.ir
مطلب نورمعرفت را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان نورمعرفت در مورد این مطلب