نوشتاری از رضا اسماعیلی
ظاهر بزك كرده دین را ترجیح می دهیم
به گزارش نور معرفت رضا اسماعیلی با بیان آفت شعر روز و روزگار ما از این که ظاهر بزک کرده دین را بر باطن پیراسته و مُنقح آن بیشتر ترجیح می دهیم می گوید.
این شاعر در یادداشتی که به مناسبت میلاد امام علی (ع) و با مبحث بررسی شعر آیینی در اختیار ایسنا قرار داده، نوشته است: «آفت شعر روز و روزگار ما، افراط در «چگونه گفتن» و غفلت از «چه گفتن» است. این آفت در شعر آیینی در چارچوب «صورت گری» و «صورت پرستی» جلوه می کند. غفلت از ملکوت «سیرت» و هبوط در برزخ «صورت». پرداختن به «صورت» یعنی چسبیدن به پوسته دین و به حاشیه راندن درونه دین. یعنی آراستن ظاهر و کاستن از باطن. شاید حکایت زیر تا حدودی گویای این مساله باشد که ما ظاهر بزک کرده دین را بر باطن پیراسته و مُنقح آن بیشتر ترجیح می دهیم: «می گویند روزی مُلا با لباسی پاکیزه اما ساده به مجلس میهمانی رفت. اما چون لباسش ساده بود، در او به دیده تحقیر نگریستند و در ذیل مجلس نشاندند. ملا به خانه رفت و لباسی مجلسی و پرزرق و برق پوشید و به میهمانی برگشت. این دفعه بر صدر مجلس نشست و مورد اکرام و احترام فراوان قرار گرفت. وقتی هنگام صرف غذا شد، ملا لباس هایش را به خوردن دعوت کرد و اظهار داشت: بفرمایید! این غذاهای اشرافی شایسته شماست، چون که اگر شما نبودید، کسی مرا آدم حساب نمی کرد.»
امروز رابطه و تعامل ما با دین و آیین هم این چنین است. یعنی «حضرت دین» را با صورت و ظاهر بزک کرده و جاذبه های تبلیغاتی و تشریفاتی اش به رسمیت می شناسیم، و از جان و جهان و جاذبه های الهی و معنوی آن غافلیم. چنان که در ماه مُحرّم، پیش و بیشتر از آن که به فلسفه و اهداف قیام حسینی بپردازیم، به صورت و ظاهر بزک کرده آن توجه می نماییم، به جنبه های تبلیغاتی و تشریفاتی آن از قبیل استفاده از عَلم و کُتل، سنج و دُهل، موسیقی های لس آنجلسی، اکو و... که معنویت این مراسم را تحت الشعاع قرار می دهد و این کنش جمعی دینی را تبدیل به یک میتینگ و کارناوال غیردینی می کند.
در ماه مبارک رمضان هم زرق و برق ظاهری آن (سفره های رنگین افطاری و سحری) بیشتر از باطن معنوی آن که سبب تهذیب و تزکیه نفس می شود، در مرکز توجه قرار می گیرد. آن چنان که خیلی از افراد در انتها این ماه به دلیل پرخوری افزایش وزن پیدا می کنند!
خلاصه کردن دین در نماز و روزه و مناسک مذهبی و غفلت از درونه و جوهره متعالی آن، به تعبیر امام علی(ع)، «پوستین وارونه» بر تن اسلام کردن است. اگر ملاک دین داری و بی دینی، تقید و پایبندی صرف به مناسک مذهبی - خارج از دایره معرفت دینی - باشد، امروز باید اخلاف خوارج را که در چارچوب گروه های تکفیری اعلام موجودیت کرده اند (داعش، طالبان، القاعده، بوکوحرام و... ) و از کثرت سجده های طولانی پیشانی های شان پینه بسته است در صف اول مسلمانی نشاند و بر کارنامه دین داری شان - بی هیچ چون و چرایی - مُهر قبولی زد. حال آن که چنین نیست چونکه همچنان که اشاره شد، زیرساخت مسلمانی پیش و بیشتر از هر چیز دیگری ایمان متکی بر «معرفت» است. از همین رو اگر من به اعتبار نماز خواندن، روزه گرفتن و حضور بی وقفه در مراسم عبادی دعای فرج و ندبه و زیارت عاشورا خویش را مسلمان و دیگران را کافر بدانم، نشانه آن است که هنوز در «بای بسم الله» مسلمانی مانده و تا رسیدن به قاف کمال دین داری راه زیادی در پیش دارم. مناسک مذهبی صورت دین و به تعبیر شاعر «نقش ایوان» است که اگر بر پایه معرفتی عمیق و فهمی درست از دین استوار نباشد، با تلنگری از هم فرو می پاشد و بر باد می رود: «خانه از پای بست ویران است/ خواجه در بند نقش ایوان است»
وقتی مناسک دینی ارزش دارد و در تکامل شخصیت معنوی انسان موثر است که مبتنی بر زیرساخت های معرفتی باشد. اگر معرفت را رها نماییم، به مناسک بچسبیم و صرفاً به صورت و ظواهر دین بسنده نماییم، به احتمال قریب به یقین، نمره ما در آزمون مسلمانی، نمره ای بیشتر از مقدس مآبان بی بصیرتی چون «ابوموسی اشعری» نخواهد بود. از همین روست که امام علی(ع) در نامه ای خطاب به ابوموسی اشعری می گوید: «همانا تیره روز کسی است که از عقل و تجربه ای که نصیب او شده محروم ماند، و من از آن کس که به باطل سخن گوید یا کاری را که خداوند اصلاح کرده برهم زند، بیزارم. آن چه را که نمی دانی واگذار! چونکه مردان بدکردار، با سخنانی نادرست به سمت تو خواهند شتافت./ نهج البلاغه - نامه ۷۸».
مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب