پذیرش عذر و مدارا در روابط انسانی
به گزارش نور معرفت، حدیث امیرالمومنین علی (ع) \؛عذر برادر خویش را بپذیر، و اگر او عذری نداشت برای خطای او عذری بتراش\؛، تأکیدی بر بخشش، گذشت و حسن ظن در روابط انسانی است. این آموزه با الهام از آیات قرآنی که به عفو، مدارا و دوری از سوءظن دعوت می کنند، به تقویت پیوندهای اجتماعی و پیشگیری از کدورت ها کمک می نماید. عمل به این توصیه، جامعه ای مهربان، بخشنده و باثبات را رقم می زند که در آن صلح و مودت بر خصومت غلبه دارد.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، در روابط انسانی، سوءتفاهم ها و اشتباهات اجتناب ناپذیرند. چگونگی مواجهه با این مسائل، نقش کلیدی در حفظ و تقویت پیوندهای اجتماعی و برادری دارد.
بنابر روایت ابنا، امیرالمومنین علی (ع) در سخنی حکیمانه می فرمایند: "اِقْبَلْ عُذْرَ اَخیکَ، وَاِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ عُذْرٌ فَالْتَمِسْ لَهُ عُذْرا." (عذر برادر خویش را بپذیر، و اگر او عذری نداشت برای خطای او عذری بتراش.) (1). این حدیث شریف، فراتر از یک سفارش اخلاقی ساده، یک استراتژی برای حفظ صلح، محبت و بخشش در جامعه است که ریشه های عمیقی در تعالیم متعالی قرآن کریم دارد.
۱. تاکید بر بخشش و گذشت: ریشه های قرآنی پذیرش عذر
اصل پذیرش عذر و کوشش برای یافتن توجیه برای خطاهای دیگران، از روح کلی قرآن کریم که بر بخشش، گذشت و عفو تاکید دارد، نشأت می گیرد. خداوند متعال بارها بندگان خویش را به سمت گذشت و نادیده گرفتن لغزش های یکدیگر فراخوانده است. این رویکرد، نه فقط به آرامش روانی فرد خطاکار کمک می نماید، بلکه موجب پاک شدن کینه ها و سوءظن ها از قلب ها می شود و زمینه را برای ترمیم روابط فراهم می آورد.
وَلَا یَأْتَلِ أُولُو الْفَضْلِ مِنکُمْ وَالسَّعَةِ أَن یُؤْتُوا أُولِی الْقُرْبَیٰ وَالْمَسَاکِینَ وَالْمُهَاجِرِینَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ۖ وَلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا ۗ أَلَا تُحِبُّونَ أَن یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ(2)
( و توانگران و ثروتمندان شما سوگند یاد نکنند که به خویشاوندان و مستمندان و مهاجران در راه خدا چیزی ندهند، و باید ببخشند و چشم پوشی کنند. آیا دوست ندارید که خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند خیلی آمرزنده و مهربان است.)
این آیه با تشویق به عفو و گذشت (وَلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا) روحیه اصلی پذیرش خطا و یافتن زمینه برای آنرا در انسان به وجود می آورد.
۲. مدارا و حسن ظن: بنیاد پذیرش عذر
سفارش امیرالمومنین علی (ع) به "التماس عذر" (تراشیدن عذر) حتی در صورت عدم وجود عذر آشکار، نشان از عمق نگاه اسلام به "حسن ظن" و "مدارا" در روابط است. این نگرش، انسان را وامی دارد که به جای قضاوت سریع و سوءظن، به دنبال علت و توجیهی برای رفتار برادر دینی خود بگردد. این کار نه فقط از گسست روابط جلوگیری می کند، بلکه نشان از بزرگواری و سعه صدر فرد است. مدارا و چشم پوشی، راهگشای خیلی از اختلافات و کدورت هاست.
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا ۚ أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ(3)
(ای آنهایی که ایمان آورده اید! از خیلی از گمان ها بپرهیزید، چونکه تعدادی از گمان ها گناه است؛ و (هرگز) در کار یکدیگر تجسس نکنید؛ و تعدادی از شما از بعضی دیگر غیبت نکند. آیا کسی از شما دوست دارد گوشت برادر مرده خویش را بخورد؟! (به یقین) از آن کراهت دارید. و از خدا بپرهیزید که خداوند توبه پذیر و مهربان است.)
نهی از ظنّ بد، مستقیماً به مفهوم "التماس عذر" مرتبط است؛ چونکه با پرهیز از سوءظن، انسان بسمت یافتن توجیه و عذر برای اعمال دیگران سوق داده می شود.
۳. آثار فردی و اجتماعی پذیرش عذر
عمل به این حدیث شریف امیرالمومنین علی (ع) آثار فردی و اجتماعی فراوانی دارد. در سطح فردی، انسان را از رنج کینه و عصبانیت رها می سازد و به او آرامش روانی می بخشد. در سطح اجتماعی، این روحیه گذشت و مدارا، پیوندهای برادری را تقویت کرده، اعتماد متقابل را زیاد می کند و جامعه ای را از کدورت ها و خصومت ها دور نگه می دارد. جامعه ای که در آن افراد برای یکدیگر عذر می تراشند، جامعه ای بخشنده، مهربان و باثبات خواهد بود که در آن اصلاح و سازش بر تفرقه و قهر غلبه دارد.
وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیِّئَةُ ۚ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ(4)
( هیچ گاه نیکی و بدی یکسان نیست؛ بدی را با بهترین راه و روش دفع کن، (با این عمل) خواهی دید همان کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی است!)
این آیه به وضوح بر دفع بدی با بهترین روش ها تاکید دارد که پذیرش عذر و تراشیدن عذر برای دیگران از مصادیق بارز "ادفع بالتی هی احسن" (بدی را با بهترین روش دفع کن) است و نتیجه آن تبدیل دشمن به دوست صمیمی خواهد بود.
سفارش امیرالمومنین علی (ع) به "پذیرش عذر و تراشیدن عذر برای برادر دینی"، نه فقط یک فضیلت اخلاقی، بلکه یک لزوم اجتماعی برای ساختن جامعه ای سالم و پویاست. این آموزه، با تأکید بر اصول قرآنی بخشش، گذشت، حسن ظن و دفع بدی با نیکی، راه را برای ترمیم روابط انسانی، تقویت مودت و رحمت و ممانعت از تفرقه و خصومت هموار می سازد. با عمل به این سفارش حکیمانه، می توانیم محیطی سرشار از آرامش، تفاهم و برادری ایجاد نماییم.
پی نوشت:
1. بحارالأنوار، ۷۴/۱۶۵
2. سوره نور/آیه ۲۲
3. سوره حجرات/آیه ۱۲
4. سوره فصلت/ آیه ۳۴
مطلب نورمعرفت را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان نورمعرفت در مورد این مطلب