سه درس ناب از امام رضا(ع) به منظور زندگی امروز
به گزارش نور معرفت، حدیث امام رضا(ع) سه رکن ایمان واقعی را شامل می شود: \؛کتمان سر\؛ (پوشاندن راز خود) به تأسی از ستّاریت الهی، \؛مدارا با مردم\؛ به پیروی از رأفت نبوی و \؛صبر در تنگدستی\؛ به الگوبرداری از استقامت امامان. این سه خصلت، هر کدام در قرآن کریم ریشه های محکمی دارند؛ کتمان سر با ستّاریت خدا و نهی از تجسس، مدارا با نرم خویی پیامبر (ص) و صبر با آیات بشارت دهنده به صابران همسو هستند. این هم خوانی نشان داده است که آموزه های دوده (ع) تجلی کلام الهی است و راه رسیدن به ایمان کامل را با تأسی به این سه الگوی متعالی ترسیم می کند.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، ایمان در منظومه فکری اسلام، فقط یک باور قلبی نیست، بلکه مجموعه ای از اعتقادات، گفتار و کردار است که شخصیت حقیقی مؤمن را شکل می دهد. حدیث گهربار امام رضا (ع) که می فرمایند: "لا یَکُونُ الْمُؤْمِنُ مُؤْمِنًا حَتّی تَکُونَ فیهِ ثَلاثُ خِصال: ۱ـ سُنَّةٌ مِنْ رَبِّهِ. ۲ـ وَ سُنَّةٌ مِنْ نَبِیِّهِ. ۳ـ وَ سُنَّةٌ مِنْ وَلِیِّهِ. فَأَمَّا السُّنَّةُ مِنْ رَبِّهِ فَکِتْمانُ سِرِّهِ. وَ أَمَّا السُّنَّةُ مِنْ نَبِیِّهِ فَمُداراةُ النّاسِ. وَ أَمَّا السُّنَّةُ مِنْ إِمامِهِ فَالصَّبْرُ فِی الْبَأْساءِ وَ الضَّرّاءِ"، (1) سه رکن اساسی را برای تحقق ایمان واقعی معرفی می کند. این حدیث، مؤمن را به الگوبرداری از خداوند، پیامبر و امام خویش فرامی خواند و نشان میدهد که کمال ایمان در جمع این سه خاصیت نهفته است.
تبیین سه خصلت ایمان حقیقی:
امام رضا (ع) برای مؤمن واقعی، سه خصلت را ضروری می دانند که هر یک نمادی از سنت الهی، نبوی و علوی است:
سنت پروردگار: کتمان سر (پوشاندن راز خود)
این خصلت به مفهوم حفظ اسرار و رازهای خویشتن است، نه به مفهوم پنهان کاری مذموم. بلکه اشاره به ستر الهی دارد. خداوند متعال علیم و خبیر است و بر همه آشکار و پنهان ما آگاه است، اما با وجود احاطه کامل علمی، خیلی از عیوب و گناهان بندگان را می پوشاند و ستّار العیوب است. مؤمن هم باید این صفت الهی را در وجود خود نهادینه کند؛ یعنی در عین این که از درون خود آگاه است، از فاش کردن همه ضعف ها و گناهان خود در مقابل دیگران پرهیز کند تا هیبت و حرمت ایمانش حفظ شود. این کتمان سر، شامل حفظ اسرار مؤمنان دیگر و آبروداری از آنان هم می شود که تجلی بخش صفت ستّاریت خداوند در انسان است.
سنت پیامبر: مدارا و نرم رفتاری با مردم
این خصلت به مفهوم مواجهه با رأفت، ملاطفت، گذشت و دوری از خشونت و تندی در تعاملات اجتماعی است. پیامبر اکرم (ص) مظهر رحمت الهی بودند و اخلاق نیکوی ایشان، عامل جذب قلوب مردم بود. مؤمن هم باید با پیروی از این سنت نبوی، در روابط خود با دیگران، حتی مخالفان، با مدارا و سعه صدر رفتار کند تا بتواند اثرگذار باشد و راه هدایت را برای دیگران هموار سازد.
سنت امام: صبر در تنگدستی و پریشان حالی (الصَّبْرُ فِی الْبَأْساءِ وَ الضَّرّاءِ)
این خصلت به مفهوم استقامت و پایداری در مقابل سختی ها، فقر، مشکلات اقتصادی و ناملایمات زندگی است. ائمه اطهار (ع) همیشه در طول زندگی پربرکت خود، با انواع مصائب، محرومیت ها و فشارهای سیاسی و اجتماعی روبرو بودند، اما هیچگاه از راه حق منحرف نشدند و صبر پیشه کردند. مؤمن هم باید با الگوگیری از امام خویش، در مقابل مصائب دنیا صبور باشد، گله و شکایت نکند و با توکل بر خدا از این امتحانات سربلند بیرون آید.
تلاقی با آیات قرآن کریم:
این سه خصلت که امام رضا (ع) برای مؤمن واقعی بر می شمارند، ریشه های عمیقی در آیات قرآن کریم دارد و در واقع تبیینی عملی از آموزه های قرآنی است:
۱. کتمان سر: سنت آفریدگار (ستّاریت الهی)
قرآن بر ستّاریت و غفاریت خداوند تاکید فراوان دارد. این صفت الهی، اساس "کتمان سر" را برای مؤمن توجیه می کند:
"قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَیٰ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ."(2)
این آیه اوج رحمت و غفاریت خداوند را نشان میدهد. خداوند گناهان را می پوشاند و می بخشد. مؤمن هم باید از این صفت الهی الگو بگیرد و در پنهان کردن و پوشاندن عیوب دیگران بکوشد تا آبروی دیگران حفظ شود. قرآن از تجسس و فاش کردن اسرار مردم نهی می کند که خود تأییدی بر اصل کتمان سر است:
"یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا ۚ أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ."(3)
نهی از تجسس و غیبت، مؤید اهمیت حفظ آبروی مؤمن و پرهیز از فاش کردن اسرار اوست. کتمان سر، جنبه ای از این رعایت حرمت است که مؤمن باید آنرا از سنت آفریدگار بیاموزد.
۲. مدارا با مردم: سنت پیامبر (رحمت و رأفت نبوی)
مدارا و نرم خویی پیامبر (ص) بارها در قرآن مورد تاکید قرار گرفته و به عنوان الگویی برای مؤمنان معرفی شده است:
"فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ ۖ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ ۖ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ."(4)
این آیه به صراحت به نرم خویی و مهربانی پیامبر (ص) اشاره دارد و آنرا رحمتی از طرف خدا می داند. همین طور هشدار می دهد که اگر خشن و تندخو بود، مردم از اطرافش پراکنده می شدند. این آیه، اساس "مدارا با مردم" را در سیره نبوی تبیین می کند که مؤمن حقیقی باید آنرا سرلوحه عمل خود قرار دهد.
"لَقَدْ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُم بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ."(5)
این آیه هم رأفت و رحمت پیامبر (ص) نسبت به مؤمنان را برجسته می کند. این خصوصیات، اجزای کلیدی "مدارا" هستند که مؤمن از پیامبر خود می آموزد.
۳. صبر در تنگدستی و پریشان حالی: سنت امام (صبر اهل بیت)
قرآن کریم در آیات مختلفی به اهمیت صبر، بخصوص در مقابل مشکلات و سختی ها، اشاره کرده و آنرا از خاصیت های مؤمنان راستین و باعث پاداش عظیم الهی می داند. ائمه (ع) بارزترین مصادیق این آیات بودند:
"وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ. الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ. أُولَٰئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ ۖ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ."(6)
این آیات به صراحت بیان می کنند که خداوند بندگانش را با انواع بلاها همچون "نقص اموال" (تنگدستی و بأساء) و "جان ها" (ضرّاء و پریشان حالی) آزمایش می کند. سپس صابران را بشارت می دهد و ثواب عظیم و هدایت الهی را نصیب آنان می سازد. "صبر فی البأساء و الضرّاء" که سنت امام معرفی شده، دقیقاً تجلی همین آیات است. امامان (ع) خود اسوه این صبر بودند.
"قُلْ یَا عِبَادِ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّکُمْ ۚ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَٰذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ ۗ وَأَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةٌ ۗ إِنَّمَا یُوَفَّی الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَیْرِ حِسَابٍ."(7)
این آیه هم پاداش صابران را "بی حساب" می داند. این پاداش عظیم، انگیزه ای قوی برای مؤمن است تا در راه خاندان (ع) در مقابل سختی ها صبر پیشه کند و به وعده الهی ایمان داشته باشد.
همانطور که بیان شد، هر یک از این خصلت ها ریشه های عمیقی در آیات قرآن کریم دارد و در واقع تبیینی عملی از آموزه های والای الهی است. این هماهنگی میان سنت خاندان (ع) و کلام وحی، بار دیگر نشان میدهد که سخنان معصومین (ع) ترجمان و مفسر حقیقی قرآن هستند و برای دست یابی به ایمان واقعی و کامل، باید در مکتب آنان و با تأسی به سیره عملی شان گام برداشت. عمل به این سه خصلت، نه تنها باعث سعادت فردی می شود، بلکه جامعه ای بر پایه رحمت، عدالت و استقامت را هم رقم خواهد زد.
پی نوشت:
1. امالی صدوق، ج 1، ص 339
2. سوره زمر/آیه53
3. سوره حجرات /آیه ۱۲
4. سوره آل عمران /آیه ۱۵۹
5. سوره توبه /آیه ۱۲۸
6. سوره بقره/ آیه ۱۵۵-۱۵۷
7. سوره زمر/آیه ۱۰.
منبع: ابنا
مطلب نورمعرفت را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان نورمعرفت در مورد این مطلب