بازخوانی آموزه های اخلاقی حاج شیخ رجبعلی خیاط در پرتو قرآن
به گزارش نور معرفت، سخنان حاج شیخ رجبعلی خیاط، عارف و سالک برجسته قرن چهاردهم هجری، در نگاه اول جملاتی کوتاه و ساده هستند اما هر کدام از این جملات در واقع ریشه در متون قرآنی، سیره پیامبر و خاندان دارد.
به گزارش نور معرفت به نقل از مهر، سخنان حاج شیخ رجبعلی خیاط (۱۳۴۰-۱۲۶۲ش)، عارف و سالک برجسته قرن چهاردهم هجری، در نگاه اول جملاتی کوتاه و ساده می نمایند. اما هر کدام از این جملات در واقع ریشه در متون قرآنی، سیره پیامبر اکرم (ص) و دوده (ع) و هم سنت عرفانی اسلام دارد. بررسی این نکات نه فقط ما را با لایه های عمیق اخلاق فردی آشنا می سازد، بلکه نشان میدهد چطور این آموزه ها قابلیت تبیین علمی و اجتماعی هم دارند.
۱. ترس سازنده؛ از عقرب تا عقاب
حاج شیخ رجبعلی خیاط می فرماید:
«اگر به قدر ترسیدن از یک عقرب، از عِقاب خدا بترسیم، عالَم اصلاح می شود.»
این جمله یک قیاس روان شناختی ظریف است: ترس از یک حیوان کوچک و محسوس می تواند انسان را از خواب بیدار کند، اما ترس از عواقب گناه که در متون دینی بارها تذکر داده شده، غالباً مورد غفلت قرار می گیرد. قرآن کریم در آیه «فَلا تَخافوهُم وَخافونِ إن کُنتُم مُؤمِنین» (آل عمران/۱۷۵) خوف از خدا را نشانه ایمان می داند.
۲. برای خدا بودن؛ الهیات عمل گرا
شیخ رجبعلی خیاط می فرماید:
«تو برای خدا باش، خدا و همه ملائکه اش برای تو خواهند بود. مَن کانَ لله، کان الله لَه.»
این اصل گرفته شده از حدیث قدسی است: «من تقرّب إلی شبراً، تقرّبتُ إلیه ذراعاً.» در واقعه عاشورا، حضرت عباس (ع) نمونه بارزی از این آموزه است؛ همه وجودش را برای خدا قرار داد و نصرت الهی در بصیرت و وفاداری او متجلی شد.
۳. انسان به مثابه آینه صفات الهی
حاج شیخ رجبعلی خیاط سفارش می کند:
«سعی کنید صفات خدایی در شما زنده شود؛ خداوند کریم است، شما هم کریم باشید. رحیم است، رحیم باشید. ستّار است، ستار باشید.»
این اندیشه بازتاب همان حدیث نبوی است: «تخلّقوا بأخلاق الله.» در فلسفه اخلاق اسلامی، غزالی و ملاصدرا هم بر این اصل تاکید کرده اند که کمال انسان در تشبّه به صفات الهی است.
۴. دل؛ حریم خدا
شیخ رجبعلی خیاط می فرماید:
«دل جای خداست، صاحب این خانه خداست. آنرا اجاره ندهید.»
این سخن تفسیر اجتماعی–عرفانی آیه «ما جَعَلَ اللهُ لِرَجُلٍ مِن قَلبَینِ فی جَوفِهِ» (احزاب/۴) است. در روایت آمده است: «القلب حرم الله فلا تسکن حرم الله غیر الله.»
۵. نیت؛ جوهره عمل
شیخ رجبعلی خیاط تاکید می کند:
«کار را فقط برای رضای خدا انجام دهید، نه برای ثواب یا ترس از جهنّم.»
قرآن همین اصل را چنین بیان می کند: «وَما أُمِروا إلّا لیَعبُدوا الله مُخلِصینَ لَهُ الدّین» (بینه/۵). در تاریخ اسلام، ضربت علی (ع) در خندق که پیامبر آنرا برتر از عبادت جن و انس دانست، نمونه ای از عملی است که تنها به نیت رضای خدا انجام شد.
۶. رهایی از سلطه نفس و شیطان
حاج شیخ رجبعلی خیاط می فرماید:
«اگر انسان تمایلی به غیر خدا نداشته باشد، نفس و شیطان زورشان به او نمی رسد.»
این اصل، یادآور آیه «إنَّ عِبادِی لَیسَ لَکَ عَلَیهِم سُلطان» (حجر/۴۲) است. نمونه تاریخی آنرا می توان در اصحاب کهف دید که با بریدن از تعلقات دنیوی، در مقابل سلطه حاکمان زمانه و وسوسه های شیطانی مصون ماندند.
۷. اخلاص و گشایش بصیرت
شیخ رجبعلی خیاط می فرماید:
«اگر کسی برای خدا کار کند، چشم دلش باز می شود.»
این سخن با حدیث نبوی همسوست: «اتّقوا فِراسَة المؤمن فإنّه ینظر بنور الله.» در تاریخ صدر اسلام، سلمان فارسی نمونه کامل این بصیرت بود.
۸. مراقبت از دل و شهود معنوی
شیخ رجبعلی خیاط اخطار می دهد:
«اگر مواظب دلتان باشید و غیر خدا را در آن راه ندهید، آن چه را دیگران نمی بینند، شما می بینید. و آن چه دیگران نمی شنوند، شما می شنوید.»
این سخن، انعکاس آیه «اتّقوا الله ویُعَلِّمکم الله» (بقره/۲۸۲) است.
۹. همه چیز از خداست
شیخ رجبعلی خیاط می فرماید:
«هرکاری می کنید نگویید: من کردم، بگویید: لطف خداست. همه را از خدا بدانید.»
این جمله، اساس «توحید افعالی» است. قرآن در آیه «وَما رَمَیتَ إذ رَمَیتَ وَلٰکِنَّ الله رَمی» (انفال/۱۷) پیامبر را از نسبت دادن عمل به خویش بازمی دارد.
نتیجه گیری
آموزه های حاج شیخ رجبعلی خیاط نشان میدهد که او با زبانی ساده، در واقع یکی از عمیق ترین نظام های اخلاقی و عرفانی را تبیین کرده است؛ نظامی که سه محور اصلی دارد:
۱. اصلاح فردی: بوسیله خوف الهی، مراقبت از دل و اخلاص در نیت.
۲. اصلاح اجتماعی: از رهگذر زنده کردن صفات الهی چون کرم، رحمت و ستر عیب.
۳. اصلاح معرفتی: با گشودن چشم دل، بصیرت و نسبت دادن همه امور به خدا.
منبع: nooremarefat.ir
مطلب نورمعرفت را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان نورمعرفت در مورد این مطلب