عبور از بحران ها با دعا، میراث مبارزاتی امام سجاد(ع)
نور معرفت: به گزارش نور معرفت، دعا به درگاه خداوند و توکل به او همواره از جانب ائمه اطهار (ع) مورد تأکید بوده است؛ به شکل ویژه اما چهارمین امام شیعیان حضرت سیدالساجدین(ع) توجه مضاعفی به مسئله دعا و نیایش داشته و از همین طریق جامعه را هدایت کرده اند؛ این نه فقط راهبردی برای دوران حیات آن حضرت(ع) بلکه میراث و چراغ راه شیعه در طول تاریخ بوده چنان که در دو جنگ تحمیلی ضد ایران اسلامی با مدد دعا گره های بسیار باز شده است.
به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، امام سجاد(ع) بعد از واقعه عاشورا با وجود آن مصیبت جانکاه؛ رنج بیماری که حین جنگ داشت و مانع از حضورش در کنار اباعبدالله(ع) شد و البته اسارت که هنوز بر دل و جانش سنگینی می کرد اما زعامت جامعه اسلامی را فرو ننهاد و در حالیکه بشدت از جانب حاکم وقت زیرنظر بود اما در چارچوب متفاوتی روح امید را در جامعه دمید.
بنابر روایت شبستان، راهبری جامعه اسلامی با معارف دین و خط سیر نبوی همواره رویکرد ثابت ائمه اطهار (ع) بود اما در زمانه امام سجاد(ع) شرایط بگونه ای متفاوت رقم خورد و در نتیجه آن حضرت با هوشمندیِ تمام، شیوه نوینی را برای هدایت مردم آن روزگار به کار گرفت و با دعا و نیایش، حرف های ناگفته و اندرزها و آن چه را که باید به امت منتقل می شد مطرح فرمود و در یک کلام امید را در دل جامعه تزریق کرد.
برای روشن شدن شرایط آن روزگار و حرکت نوین امام سجاد (ع) بازخوانی کوتاهی از برخی رویدادهای آن روز جامعه اسلامی خواهیم داشت:
قیام مردم مدینه
مردم مدینه در ذی الحجه سال ۶۳ هجری یزید را از خلافت خلع و عثمان بن محمد والی یزید و بنی امیه را از شهر اخراج کردند. مردم شهر با «عبدالله بن حنظله غسیل الملائکه» بیعت کردند. خبر شورش مردم مدینه به دمشق رسید. یزید ۱۲ هزار سپاهی را به فرماندهی مسلم بن عقبه، یکی از سرداران خونریز خود و معاونت حصین بن نمیر به مدینه فرستاد. سپاه شام مدینه را محاصره کرد. مقاومت عبدالله بن حنظله و انصار بی فایده بود. در این واقعه که به واقعه «حره» معروف است- هفتصد نفر از قریش و انصار و ده هزار نفر از بقیه مردم کشته شدند.
برخی منابع قیام مردم مدینه را با شورش عبدالله بن زبیر مرتبط دانسته گفته اند «عبداللّه بن مطیع» در مدینه برای او از مردم بیعت می گرفت. به دنبال آن، یزید از «عثمان بن محمد بن ابی سفیان» والی خود در مدینه خواست تا تعدادی از بزرگان شهر را نزد او به شام بفرستد تا سخن ایشان را بشنود و از آنان دلجویی کند که خود این سفر باعث شد نمایندگان مدینه شیوه حکومتی یزید را ببینند و در بازگشت مردم را بر او بشورانند و وقایع بعدی صورت گرفت.
قیام توابین
بعد از مرگ یزید در سال ۶۴ هجری و فرار عبیدالله از عراق، ناآرامی در این منطقه حکم فرما شد. یاران امام حسین (ع) به هدف خونخواهی آن حضرت به یک دیگر پیوستند. آنها بخشش گناه خود را در این می دیدند که به خونخواهی امام حسین (ع) قیام کنند و انتقام خون آن حضرت را بگیرند؛ توابین معتقد بودند: گناهی که در کار قتل امام حسین (ع) داشته اند، جز به کشتن قاتلان وی یا کشته شدن در این راه پاک نمی گردد. شیعیان کوفه به ریاست «سلیمان بن صرد خزاعی» نام «توابین» را بر خود نهادند و شعارشان خونخواهی از امام حسین (ع) بود.
در همین زمان در عراق (بصره و کوفه) قدرت در دست زبیریان بود. توابین به جمع آوری نیرو و سلاح پرداختند و در پادگان نخیله برای جذب نیرو تجمع کردند؛ توابین در ۵ ربیع الثانی سال ۶۵ هجری قیام کردند؛ آنها در مسیرشان برای گرفتن انتقام، ابتدا به کربلا رفتند و چند روز در آنجا به گریه و زاری پرداختند و از اینکه در حق آن حضرت اهمال کرده بودند، توبه کردند. سپس تصمیم گرفتند به جنگ با عبیدالله بن زیاد بروند؛ توابین در «عین الورده» واقع در «جزیره» شمال عراق اردو زدند. مروان بن حکم، حاکم اموی در دمشق، عبیدالله بن زیاد را به جنگ آنان فرستاد؛ توابین گرچه در ابتدا تعدادی زیادی از سپاهیان شامی را کشتند اما در این جنگ نابرابر شکست خوردند و رهبران آنها به جز رفاعة بن شداد کشته شدند. وی با همراه باقیمانده گروه توابین به کوفه بازگشت.
در منابع تاریخی رابطه سیاسی خاصی بین امام سجاد ضد السلام و توابین گزارش نشده است و هیچ مدرکی یافت نشده است که اذن امام سجاد ضد السلام یا حتی رضایت آن حضرت به آن قیام بعد از آنرا نشان دهد.
قیام مختار
در زمان قیام امام حسین (ع) مختار ثقفی در کوفه سکونت داشت و از شیعیان محسوب می شد. مسلم سفیر اعزامی آن حضرت ابتدا به خانه او وارد شد. در جریان حادثه کربلا، مختار در زندان عبیدالله بن زیاد بسر می برد؛ بعد از واقعه کربلا مختار با وساطت شوهر خواهرش عبدالله بن عمر از زندان آزاد شد. او بعد از آزادی به مکه رفت و به زبیریان پیوست اما بعد از مدتی از زبیریان جدا شد و در رمضان سال ۶۴ هجری وارد کوفه شد و مردم را به سمت خود دعوت کرد. او از شیعیان می خواست به یاری اش شتافته و در امر قیام وی را کمک کنند. گروهی از شیعیان به منظور بررسی ادعای مختار که خویش را نماینده محمد بن حنفیه معرفی می کرد به حجاز نزد محمد بن حنفیه رفتند؛ محمد بن حنفیه آنها را نزد امام سجاد (ع) برد تا کسب تکلیف کنند.
امام سجاد ضد السلام فرمود: «یا عم لو أن عبدا زنجیا تعصب لنا أهل البیت لوجب علی الناس موازرته و قد ولیتک هذا الأمر فاصنع ما شئت»؛ عموجان اگر بنده ای زنگی به خاطر ما خاندان تعصبی داشته باشد (قیام کند) بر مردم واجب است که او را یاری کنند. سپس فرمود: من این امر را به تو می سپارم هر گونه که خود صلاح میدانی عمل کن.
شیعیان از نزد حضرت خارج شدند و می گفتند: امام زین العابدین (ع) و محمد بن حنفیه به ما اجازه دادند و به همین جهت شیعیان کوفه پیرامون مختار را گرفتند. مختار بعد از جلب حمایت شیعیان، ابراهیم بن مالک اشتر را هم به سمت خویش جلب کرد. مختار با عرضه نامه ای از سوی محمد بن حنفیه که خطاب به ابراهیم نوشته شده بود و از او خواسته بود که مختار را در خونخواهی از قاتلان سیدالشهدا(ع) یاری کند، موفق به جلب حمایت ابراهیم شد و قیام خود را در سال ۶۶ هجری با شعار «یا منصورُ أمِت» (ای یاری شده بمیران) و شعار «یا لثارات الحسین» را آغاز کرد؛ در این قیام ایرانی ها ساکن کوفه که به «حمراء» مشهور بودند، شرکت داشتند. بعضی از مورخان تعداد آنها را ۲۰ هزار نفر نوشته اند. مختار دستور داد هر کس به هر نحوی در فاجعه کربلا دست داشته باید به حسابش رسیدگی شود.
خیزش آرام و پر طمأنینه سیدالساجدین برای امیدآفرینی در جامعه
در چنین شرایطی بود که امام زین العابدین(ع) با وجود رنجی که شهادت پدر و سایر اعضای خانواده به ایشان تحمیل کرده بود و از طرفی مسئولیتی که نسبت به جامعه اسلامی داشت؛ مبادرت به هدایت مردم با روشی جدید فرمود؛ البته ناگفته نماند که شرایط هم اجازه حرکت بیشتر به امام را نمی داد در نتیجه آن حضرت از راه دعا و سجده های طولانی معارف دین را به مردم منتقل کرد. خیلی از آن چه که در جامعه اتفاق می افتاد و مردم در برابر آن نمی دانستند چه واکنشی داشته باشند یا مسائل عادی و روزمره ای که وجود داشت اما گاها پرسش هایی در مورد بعضی از آنها وجود داشت و احتیاج به پاسخ امام (ع) احساس می شد در چارچوب این ادعیه به مردم منتقل و جامعه به پاسخ می رسید.
صحیفه سجادیه و رساله حقوق؛ یادگاری از امام زین العابدین(ع)
آنچه که حضرت در چارچوب ادعیه صحیفه سجادیه و همینطور رساله حقوق بیان فرمودند بَرگ زرینی از آموزه های اخلاقی و معارف دین را در خود جای داده است. در صحیفه سجادیه ۵۴ دعا وجود دارد که شامل: «دعا در توحید و ستایش خداوند»، «دعا در صلوات و درود بر رسول خدا وبیان اوصاف آن حضرت»، «دعا برای فرشتگان و حاملان عرش»، «دعا در درود بر پیروان و تصدیق کنندگان پیامبران»، «دعا برای خود و دوستان و نزدیکان»، «دعا برای بامداد و شب»، «دعا برای پیشامدهای سخت و اندوهناک»، «دعا برای پناه بردن به خدا از سختی ها»، «دعا برای طلب بخشش و آمرزش از خدا»، «دعای پناه بردن به خداوند»، «دعا برای عاقبت بخیری»، «دعا در اعتراف به گناه و درخواست توبه»، «دعا در طلب حوائج از خداوند»، «دعا برای ستم و ستمدیده و مظلوم»، «دعا برای بیماری و اندوه و بلا و مریضی»، «دعا برای طلب عفو و بخشش از گناهان و عیوب»، «دعای پناه بردن به خداوند از شر شیطان»، «دعا برای دفع بلا و طلب عافیت»، «دعا برای درخواست و طلب باران»، «دعا در مکرام اخلاق و اعمال پسندیده»، «دعا برای زمان هجوم غم و اندوه و نگرانی از گناه»، «دعا برای سختی و دشواری امور»، «دعا برای عافیت و شکر بر آن»، «دعا برای پدر و مادر»، «دعای پدر و مادر در رابطه با فرزندان»، «دعا برای همسایه ها و دوستان»، «دعا برای مرزداران»، «دعا برای پناه بردن به خداوند»، «دعا به وقت تنگی رزق و روزی»، «دعا برای پرداخت قرض و دین و وام»، «دعا در توبه و بازگشت»، «دعای بعد از نماز شب»، «دعا در استخاره و درخواست خیر و نیکی»، «دعا برای رسوایی در گناه»، «دعا در رضا و خشنودی به داده های الهی»، «دعا هنگام نظر به ابر و برث و شنیدن بانگ رعد»، «دعا در اعتراف به ناتوانی از شکر»، «دعا در پوزش از کوتاهی در حقوق بندگان و طلب آزادی از آتش»، «دعا در طلب عفو و بخشش»، «دعا به وقت یاد مرگ»، «دعا در درخواست پرده پوشی و حفظ شدن از حادثه ها»، «دعا به وقت ختم قرآن»، «دعا هنگام نگاه کردن به هلال»، «دعا به وقت فرارسیدن ماه مبارک رمضان»، «دعا به هنگام وداع با ماه مبارک رمضان»، «دعای پس از بازگشت از نماز عید فطر و جمعه»، «دعای عرفه امام سجاد»، «دعا برای روز عید قربان و جمعه»، «دعا برای دفع شر دشمنان و رد فشار آنها»، «دعا در مقام ترس از خدا»، «دعا برای تضرع و زاری به درگاه خداوند»، «دعا در اظهار ذلت به پیشگاه خداوند»، «درخواست از خدا برای دور کردن غم و اندوه».
صحیفه سجادیه گستره کاملی از تضرع به درگاه خداوند است و می خواهد ابعاد مختلفی از زندگی انسان را در زمینه راز و احتیاج به خداوند بیان کند.
از سوی دیگر رساله حقوق آن حضرت دارای بخش های مختلفی می شود که به شرح حقوق مختلفی می پردازد؛ همچون آنها میتوان به «حق خدا»، «حق خود و اندامت شامل حق خودت، حق زبان، حق گوش، حق چشم، حق دست، حق شکم، حق عضو جنسی»، «حقوق کارها؛ شامل حق نماز، حق روزه، حق صدقه، حق قربانی»؛ «حقوق فرادستان شامل حق حاکم، حق پیشوای علمی، حق ارباب»؛ «حقوق فرودستان شامل حق شهروندان، حق فرودست علمی و شاگرد، حق همسر، حق خادم»؛ «حقوق خویشاوندان شامل حق مادر، حق پدر، حق فرزند، حق برادر»؛ حق همسایه و بسیاری دیگر از حقوق که همه این موارد روایتگر توجه امام سجاد (ع) به جزئیاتی است که در زندگی وجود دارد.
توجه به آن چه که آن امام همام در این دو اثر بیان فرموده است چراغ راهی برای آن روزگار، امروز و آینده جامعه بشریت است چونکه انسانیت همواره بر مدار صداقت و پاکی گام برداشته است و آموزه های دین مبین اسلام هم چیزی جز راستی و درستی نیست.
آنچه که امروز باید از سیره امام سجاد (ع) نصب العین زندگی خود قرار دهیم
قطعا شرایط زندگی کنونی با دوران گذشته تفاوت اساسی دارد اما همواره در همه ادوار زندگی بشر برخی اصول یکسان بوده و تغییر در آن حاصل نخواهد شد؛ قرن ها هم بگذرد معنای برخی واژه ها بر مبنای قانون نانوشته کرامت و انسانیت ثابت هستند؛ اخلاق و عزت مندی؛ همدلی و مهربانی؛ دستگیری از نیازمندان و خیلی از مولفه های دیگر سنگ بنای اصلی یک زندگی اخلاقی و انسانی را می سازند بخصوص که اگر جامعه شرایط خاصی مثل موقعیت جنگی را تجربه کند که در این صورت همه این خصایص بیشتر از پیش تبلور یافته و از تک به تک افراد انتظار می رود این مسائل را در گفتار و رفتار به منصه ظهور بگذارند.
مثال بارز این مسئله را میتوان در جنگ دوازده روزه تحمیلی اسراییل ضد ایران مشاهده کرد؛ تبلور آموزه های علوی و بخصوص آن چه که ذیل صحیفه سجادیه و رساله حقوق امام سجاد (ع) شاهد بودیم در طول این ایام مشهود بود؛ مردم حق همسایگان خویش را رعایت کردند؛ ناامید نشدند و از یکدیگر دستگیری کرده و یار و یاور هم بودند؛ اینجا انسانیت خویش را به معنای تام و تمام نشان داد و این جامعه بار دیگر ثابت کرد که زیر بیرق حسینی ایستاده و نفس می کشد و به راه خود ادامه می دهد.
بذر امیدی که از آموزه های علوی جوانه زد؛ حالا درخت تنومندی در وجود هر ایرانی است
مردم ما هیچگاه در طول مدت این جنگ تحمیلی خویش را نباختند؛ هر تبلیغی سوء و هرگونه هجمه ای را که عنوان شد نپذیرفتند و این استواری ریشه در آموزه های علوی دارد؛ ریشه در تمسک به اهل بیت(ع) و دعا و تضرع به درگاه خداوند دارد. امام سجاد (ع) در سخت ترین شرایط به درگاه خداوند سجده کرد و دعا و نیایش را محور قرار داد؛ این مردم هم امید خویش را در همان خط و سیر علوی قرار دادند و با اتکا به پشتیبانی خداوند و ائمه اطهار (ع) به این پیروزی دست پیدا کردند. همه آن چه که شاهد بودیم امیدی برگرفته از معارف علوی بود.
ختم قرآن و صلوات برای پیروزی حق بر باطل
همان طور که در طول هشت سال جنگ تحمیلی مردم برای پیروزی رزمندگان در جبهه ها ختم قرآن و دوره های ختم صلوات برگزار می کردند؛ در این جنگ تحمیلی ۱۲ روزه هم این روند ادامه یافت و به وی ژه قرائت سو ره «فتح» در چارچوب یک پویش ملی شکل گرفت. به این شکل در واقع افراد جامعه که در کنار سربازان نبودند به این طریق از آنان پشتیبانی کرده و با استعانت از آموزه های دین و همچون آن چه که در آموزه های امام سجاد (ع) بیان شده است به پشتیبانی از رزمندگان پرداختند.
بر پایه این گزارش: ادیان ابراهیمی و بخصوص دین مبین اسلام همواره یکی از راهکارهای ایجاد آرامش و امید در جامعه را تضرع و نیایش به درگاه خداوند دانسته است. بطور قطع ذیل این نگرش، امام سجاد(ع) الگویی برای توجه به چنین نگاهی است، ازاین رو شاید بد نباشد در حالی که در نبردی ناعادلانه اینچنین شگرف به پیروزی رسیدیم؛ برای لحظاتی به بازخوانی سیره امام چهارم شیعیان و دو اثر پرارزش آن حضرت یعنی صحیفه سجادیه و رساله حقوق بپردازیم.
منبع: nooremarefat.ir
مطلب نورمعرفت را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان نورمعرفت در مورد این مطلب