چهل و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی؛
حج ابراهیمی-محمدی از رهاورد انقلاب اسلامی و تبلور گفتمان آن است
به گزارش نور معرفت، انقلاب اسلامی که طلایه دار وحدت و همگرایی امت اسلامی بوده، نمی توانست به این فرصت بی تفاوت باشد، بنابراین حج در کانون توجه سیاست های فرهنگی و بین المللی انقلاب اسلامی قرار گرفت.
به گزارش نور معرفت به نقل از مهر، حجت السلام حمید احمدی رئیس کمیته فرهنگی آموزشی اربعین به مناسبت چهل و پنجمین فجر انقلاب اسلامی به فریضه حج و فضای انقلاب اسلامی پرداخته است که در ادامه می خوانیم:
انقلاب اسلامی با جوهره فرهنگی و برخاسته از مکتب خاندان علیهم السلام دوره نوی در حیات اجتماعی و سیاسی و دینی مردم ایران گشود. خیلی از مناسک و آئین های مذهبی احیا و موقعیتی ممتاز یافتند. همچون آنها، مناسک حج است که به یک عبادتی فاخر و خالق فرصت ها و ظرفیتهای بی شماری برای جامعه اسلامی شد.
فرصتی برای تبیین مبانی و آرمان ها و مقاصد انقلاب اسلامی و هم بستری برای بالندگی و رشد معنویت. به این دلیل در کانون توجه رهبری انقلاب اسلامی ایران قرار گرفت.
انقلاب اسلامی که طلایه دار وحدت و همگرایی امت اسلامی بوده، نمی توانست به این فرصت کم نظیر که قلوب مسلمانان با آن پیوند خورده و دیدگان امت اسلامی بدان دوخته شده بی تفاوت باشد. بنابراین حج در کانون توجه سیاست های فرهنگی و بین المللی انقلاب اسلامی قرارگرفت و احیای حج ابراهیمی- محمدی از رسالت های نظام برخاسته از انقلاب اسلامی قرار گرفته و به گفتمان رسمی دینی بدل گشت و در ساختار سیاسی و فرهنگی موقعیتی خاص یافت و رهبری انقلاب اسلامی بعد پیروزی انقلاب، بلندپایگانی از علما و رجال سیاسی را برای اداره حج منصوب نمود تا برای تحقق حجی با این رویکرد اندیشه و اقدام نمایند. رهبر بزرگ انقلاب اسلامی هر ساله با صدور اطلاعیه ای به تبیین این گفتمان پرداخت و بعد ارتحال رهبری انقلاب اسلامی، خلف صالح ایشان هم بر این سیاست و رویکرد پای فشرد.
خوانش این گفتمان صفحه ای می گشاید تا از روح و بنیان و اساس آن فاصله نگرفته و قدردان این رهاورد بزرگ انقلاب اسلامی باشیم.
دهه مبارک فجر انقلاب اسلامی فرصت مغتنمی است تا این بازخوانی و تبیین زوایای آن انجام پذیرد و متولیان و اهل نظر برای حفظ استیلا و هژمونی و صیانت این گفتمان تدبیر و اندیشه نمایند.
در این نوشته در مجال اندک به بعضی از مختصات و مؤلفه های این گفتمان می پردازیم.
گفتمان انقلاب اسلامی
گفتمان و اندیشه بر آمده از انقلاب اسلامی که بر قواعد اندیشگی مکتب خاندان علیهم السلام و اسلام ناب محمدی استوار بوده بر درآمیختگی دین و دنیا و سیاست و عبادت تاکید دارد. این اندیشه نگاه تک ساحتی به امور عبادی و سیاسی را نفی می کند. و در اندیشه رهبری بزرگ این انقلاب، " اسلام یک دین عبادی سیاسی است که در امور سیاسی اش عبادت منضم است و در امور عبادی اش سیاست ".[۱]
چند ساحتی بودن شریعت اسلامی جاذبه هایی خاص به اسلام می دهد که مسلمانان را به جای جستجو و چاره جویی برای آلام فرهنگی و اجتماعی به جای روی آوردن به بیگانه متوجه درون مایه های دینی خود می کند.
"حج فریضه ای است که مهم ترین گرفتاری های سیاسی امت اسلامی در آن قابل حل است. بدین معنی، حج فریضه ای سیاسی است و خصوصیات آن، این را به روشنی نشان میدهد.
حج فریضه امت، فریضه وحدت، فریضه اقتدار مسلمین، فریضه اصلاح فرد و جمع و در یک کلمه فریضه دنیا و آخرت است.[۲]
گفتمان شکل گرفته بربنیاد اندیشه انقلاب اسلامی، یعنی اسلام سیاسی است که جوهره اش بر جامعیت اسلام و عینیت سیاست و دیانت و توأمان بودن دین و سیاست استوار است.
گفتمان حج ابراهیمی - محمدی
این گفتمان در حج که با عنوان "حج ابراهیمی- محمدی" طرح و عرضه گردید مبتنی بر درآمیختگی ابعاد سیاسی و معنوی است و غیریت خویش را برابر اندیشه ای قرار داده که حج را تک بعدی و محصور در عبادت می داند. همینطور در تقابل با گفتمان التقاطی که حج را صرفا بر امور دنیوی محدود می کند و هم در مقابل گفتمان اسلام آمریکایی که اسلام را تهی از معانی و محتوای سیاسی آن و اسلام منزوی و فردی معرفی می کند، قرار داده است.[۳]
این گفتمان نیازمند تبیین و عرضه فلسفه و مبانی نظری آن از فرصت ها و تریبون های مختلف است که خود حج و ایام منتسب به آن و ظرفیتهای علمی و فرهنگی در حج مجال ارزشمندی فراهم آورده و آنرا به یک رسانه بزرگ و معتبر جهانی و رسا بدل ساخته است.
امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع کارگزاران و علما و مسؤلان حج و با صدور بیانیه هایی که منشور رسای این گفتمان می باشند، به تبیین این امر اقدام نموده اند. امام خمینی در یکی از این فرصت ها می فرماید:
" یکی از فلسفه های بزرگ حج قضیه بعد سیاسی اوست، که دست های جنایت کار از همه اطراف برای کوبیدن این بعد در کار هستند و تبلیغات دامنه دار آنها مع الاسف در مسلمین هم تاثیر کرده است که مسلمین سفر حج را بسان یک عبادت خشک و خالی، بدون توجه به مصالح مسلمین می دانند. حج از آن روزی که تولّد پیدا کرده است، اهمیت بعد سیاسی اش کمتر از بعد عبادی اش نیست، بعد سیاسی علاوه بر سیاستش خودش عبادت است ".[۴]
مبانی این گفتمان برگرفته از سنت و سیره پیامبر خدا صلوات الله ضد و ائمه علیهم السلام است که امام و رهبری انقلاب اسلامی در جای جای بیان و بیانیه شان بر این امر تاکید دارند.
دال مرکزی حج در گفتمان انقلاب اسلامی
دال مرکزی این گفتمان توحید و برائت از مشرکین است. امام خمینی (ره) در ترسیم این گفتمان از حج، می نویسد:
"اینجا محل نشر توحید و نفی شرک است."[۵]
این نکته کانونی در حج پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مغفول و متروک شده بود. چنان چه حضرت آیه الله جوادی آملی که بر این گفتمان سخت متعهد و معتقد می باشد، می گوید:
"این اعلان و پیام پیش از قیام حضرت امام راحل (قدس سره) فراموش شده بود، یعنی همه به مکه می رفتند و حج را انجام می دادند اما برائت از مشرکین در حج مطرح نبود. حضرت امام (قدس سره) این کار را زنده کرد. این کار آسانی نیست که انسان هم با قدرت شرق و هم با قدرت غرب درافتد و به هر دو بگوید: نه "[۶]
انقلاب اسلامی این عنصر و رکن اساسی معارف حج که سالیانی به انزوا رفته بود را احیا و مورد اهتمام حج گزاری جمهوری اسلامی قرار داد تا جایی که اعلام گردید که حج بی برائت حج نیست.[۷]
وحدت از دال های حج در گفتمان انقلاب اسلامی
وحدت امت اسلامی از دیگر دال ها و مؤلفه های برجسته گفتمان حج ابراهیمی- محمدی است که روح و جوهره گفتمان انقلاب اسلامی می باشد.
یکی از علمای بزرگ در تبیین این امر می گوید: "کار اول، عبارت از تطهیر حرم از شرک و مشرکان، و کار دوم، عبارت از تنزیه امت اسلامی از نزاع و اختلاف است و در عصر کنونی نیز، حضرت امام راحل هر دو کار را انجام داد: ۱- برگزاری مراسم برائت از مشرکین ۲- دعوت به وحدت از همه فرقه های اسلامی.[۸]
در گفتمان انقلاب اسلامی، حج مطلوب، در همان حال که مظهر و تجلی گاه معنویت است، باید رهاوردش بیداری و اتحاد امت اسلامی باشد.
"حج از یک طرف مظهر معنویت است. ارتباط با خدا و آشنا شدن دل با آیات الهی و نزدیک شدن هرچه بیشتر انسان به خدا از یک طرف مظهر وحدت است و یک پارچگی امت اسلام.'"[۹]
اهتمام به مسائل جهان اسلام از دیگر مؤلفه های حج درگفتمان انقلاب اسلامی
در موسم حج فرصت و عرصه ای برای تبادل اطلاعات و اخبار و طرح مسائل مهم جهان اسلام و مسلمانان است.
انقلاب اسلامی به سبب بعد جهان گرایی اش همواره این مؤلفه مهم را در جوهره خود داشته و از مجال های بین المللی برای عرضه و عرضه آن تلاش نموده است.
طرح مسئله فلسطین از همین دست مسائلی است که در حیات انقلاب اسلامی ایران در رأس مهم ترین مسائل جهان اسلام قرار داشته و رهبران انقلاب اسلامی در تمامی بیانیه ها و اعلام مواضع با اولویت به آن پرداختند و گردهمایی ها و محافلی برای آن رغم همه محدودیت ها و تضییقات کشور میزبان برپاکردند.
امام خمینی (ره) در پیام شان برای کنگره حج خطاب به حاجیان می نویسد:
برای آزادی فلسطین از چنگال صهیونیسم، دشمن سرسخت اسلام و انسانیت، چاره اندیشی کنید. از مساعدت و همکاری با مردان فداکار که در راه آزادی فلسطین مبارزه می کنند غفلت نورزید.[۱۰]
حضرت آیةالله خامنه ای هم در تمامی پیام های سالانه حج شان این مؤلفه را با صراحت بیان کرده اند:
" مسأله حج و استفاده از همه ظرفیتهای این واجب عظیم الهی برای حال مسلمین جهان و همه کشورهای اسلامی، بسیار اهمیت دارد و هرچه بتوان دراین زمینه، کار و تلاش و خدمت کرد، با ارزش است.[۱۱]
معنویت از دال های حج در گفتمان انقلاب اسلامی
معنویت بن مایه ابعاد اجتماعی و سیاسی حج در گفتمان انقلاب اسلامی است و بدون حصول ابعاد معنوی، تحصیل ابعاد دیگر آنرا هم غیرممکن می دانند و مهم تر آن که از دیدگاه حضرت امام (ره) مراتب معنوی حج صرفا در انجام دستورات شرعیه و عمل دقیق به مناسک حج می باشد و این عنصر را مایه حیات جاودانه یعنی همان حیات طیبه اسلامی می دانند.
"مراتب معنوی حج که سرمایه جاودانه حیات است و انسان را به افق توحید و تنزیه نزدیک می نماید. حاصل نخواهد شد مگر آن که دستورات عبادی حج به صورت صحیح و شایسته و موبه مو عمل شود.[۱۲]
البته معنویت در این گفتمان مبتنی بر بنیاد تعالیم قرآن و سنت است.
معنویت که همان روح عبادت و اظهار عبودیت در مقابل خداوند است که در سرتاسر و تمامی اجزای مناسک حج جاری است.
حج در گفتمان انقلاب اسلامی تجسم زیست آرمانی و موحدانه
حج یک صحنه پویا و نمادی از زیست موحدانه مسلمانان است تا با تمرین و ممارست در آن امکان و توانی برای بازیافت و ترسیم و تقویت آن زندگی توحیدی و حیات طیبه در بین مسلمانان برقرار شود.
این مولفه از ارکان مهم رویکرد تمدنی حج است. چون تشکیل مدنیت اسلامی نیازمند حاکمیت توحید و جاری شدن زیست موحدانه است که بر فضائل اخلاقی و معنویت استوار است.[۱۳]
این نگاه رهبری انقلاب اسلامی برمبنای همین گفتمان است که در پیام شان بدان تصریح می کند:
زندگی در آئینه حج یک سیر دائمی بلکه یک یک صیرورت دائمی به سمت خداست و حج آن درس همیشه زنده عمل سازنده است که اگر بع هوش باشیم راه و رسم زندگی ما را در صحنه عملی و روشن ترسیم می کند. میعادی همگانی، هر سال تشکیل می شود تا مسلمانان در آن محیط وحدت و تفاهم و در پرتو ذکر الهی، راه و جهت زندگی را بیاموزند.[۱۴]
در این مدرسه بزرگ الهی، شبکه ای گسترده از اعتمادسازی، ترویج معنویت و فضائل اخلاقی، ارتباط اجتماعی و تعاون و همکاریهای جمعی در ظل نام خدا و بر محور توحید شکل می گیرد و تعمیق می یابد. این خصایص است که حج را به یک اردوگاه بزرگ تربیتی برای حامعه تمدنی اسلام تبدیل نموده است.
به یمن انقلاب اسلامی این روح پرجاذبه حج احیا و دل ها و اذهان جوامع اسلامی خاصه اصحاب فکر و اندیشه را متوجه خود ساخت.
راهبردی بودن حج در گفتمان انقلاب اسلامی
در گفتمان انقلاب اسلامی حج یک امر راهبردی و راهبردی است [۱۵]
چون فرصت ها و سرمایه هایی خلق می کند و امکانی فراهم می سازد تا خیلی از ایده ها و سازوکارها برای ایجاد امت اسلامی و تمدن اسلامی که آرمان نهایی انقلاب اسلامی است محقق شود.
این امر سبب شده تا انقلاب اسلامی به حج به عنوان یک امر راهبردی بنگرد و آنرا از مقوله راهبردی ببیند. رهبر معظم انقلاب اسلامی در این خصوص می گوید:
"حج یک کار راهبردی و اساسی برای ماست. صرفا این نیست که برویم آنرا به عنوان یک فریضه انجام دهیم و برگردیم و در واقع از سر وا نماییم، نه! حج یک فرصت و میدان است و به این چشم به آن نگاه نماییم.[۱۶]
این نگاه راهبردی به حج یعنی استفاده از ظرفیت حج برای بسط اندیشه و گفتمان انقلاب اسلامی است به عبارت دیگر حج ابراهیمی- محمدی از رهاورد انقلاب اسلامی و تبلور گفتمان آن است و به همین جهت مسئولیت های زیادی را متوجه مسؤلان نظام اسلامی در حفظ و بسط این گفتمان و اقامه حج ابراهیمی- محمدی می سازد. بی شک حاکم ساختن نگاه راهبردی نیازمند کاربست ساز وکارهای مناسب با مشارکت اندیش ورزان و تدوین و روزآمد سازی مستمر راهبردها متناسب و در تراز انقلاب اسلامی و پیشران تمدن اسلامی است.
منابع:
۱- امام خمینی (ره)، صحیفه حج، ج ۱، ص ۵۵.
۲- مقام معظم رهبری، صحیفه حج، ج ۲، ص ۱۴۵.
۳- ر. ک: امام خمینی، صحیفه حج، ج ۱ ص ۱۱۲و ۱۵۷و آیه الله خامنه ای صحیفه حج، ج ۲، ص ۲۴۱.
۴- ۲۱ مهر ۱۳۵۹.
۵- امام خمینی، صحیفه حج، ج ۱، ص ۱۲۰.
۶- آیه الله جوادی آملی، بنیان مرصوص، ص ۲۷۳.
۷- آیه الله خامنه ای، صحیفه حج، ج ۲، ص ۱۵۲.
۸- آیه الله جوادی آملی، بنیان مرصوص امام خمینی، ص ۲۷۵.
۹- صحیفه حج، ج ۲، ص ۲۴۷.
۱۰- همان، ج ۱، ص ۱۲.
۱۱- همان، ج ۱، ص ۲۸۱
۱۲- همان.
۱۳- ر. ک: آیه الله خامنه ای، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی.
۱۴- صحیفه حن، ج ۲، ص ۱۱۸.
۱۵- ر. ک: همان، ج ۲، ص ۱۴۸.
۱۶- همان.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب