چالش های آموزش دینی در دانشگاه، ۱؛
کتابهای معارف دانشگاه برای ایجاد انگیزه، ضعف دارند
به گزارش نور معرفت، حجت الاسلام محمدنژاد اظهار داشت: تدین صرفا ظاهر نیست متدین نبودن آیتم های خیلی خیلی زیادی دارد و صرفا نمی گردد به یک ظاهر به تعبیر مقام معظم رهبری به تار مویی ارزیابی شود که این متدین تر شده یا نه.
خبرگزاری مهر-دین و اندیشه-سمانه نوری زاده قصری: عرضه دروس معارف اسلامی با هدف آشنایی دانشجویان رشته های متعدد با اندیشه های دینی، اخلاق، تاریخ اسلام و انقلاب اسلامی در برنامه آموزشی دانشگاه ها قرار گرفته است. نقش آموزش صحیح در تربیت بگونه ای است که بدون آن تربیت ممکن نخواهد شد. آموزش دارای اصول، برنامه ها، آداب و روش هایی است که با بی توجهی به آنها، نه تنها یادگیری صورت نمی پذیرد، بلکه گاه آثار نامطلوبی هم به دنبال خواهد داشت. اولین مربیان و آموزگاران تربیت اسلامی، شاگردان خویش را بگونه ای آموزش دادند که با گذشت زمانی کوتاه از تاریخ اسلام، عالمان بزرگی در بین مسلمانان پدیدار گشت و نامشان بر تارک علوم بسیاری درخشید.
سوالی که بوجود آمده است اینست که تا چه میزان فرایند این آشنایی در کتاب های دینی دانشگاه ها نقش مفید و مؤثری در نهادینه کردن مفاهیم دینی در دانشجویان داشته است؟
برای پاسخ به این پرسش با حجت الاسلام حبیب محمد نژاد مسئول مرکز هم اندیشی استادان و نخبگان دانشگاهی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری به گفتگو نشستیم که در ادامه حاصل آنرا می خوانید:
حجت الاسلام حبیب محمد نژاد در گزارش نور معرفت به نقل از مهر اظهار داشت: به صورت طبیعی هر نظام آموزشی برای خودش اهدافی دارد و به دنبال اینست که اهدافی را تأمین کند. شورایعالی انقلاب فرهنگی هم دروس عمومی را که تقریبا ۱۶ واحد ۸ عنوان درسی است و زیر نظر معارف اسلامی به حساب می آید برای هر کدام از اینها هدفی را تعیین کرده و ضمن این که سرفصل ها را تصویب کرده اهدافی را برای هر کدام تصویب کرده که شامل اهداف معرفتی، انگیزشی و رفتاری خواهند بود. روی سوال ها و انتظارات ولی انتظارات عموم، بیشتر اهداف رفتاری است. مثلا دانشجویی که دو واحد درس معارف اسلامی می گذراند به لحاظ رفتار دینی متأثر از این نظام آموزشی باشد و حالا آیا ابزار تحصیل اهداف رفتاری در دانشگاه ها هم وجود دارد یا نه؟ این جای بحث است.
وی افزود: اهدافی را در این مصوبه شورایعالی انقلاب فرهنگی تعریف کردند. در همه نظام های آموزشی سه هدف مد نظر قرار داشته است. به لحاظ اهداف معرفتی موفقیت های نسبی خوبی را داشتند و این را به ارزشیابی های آخر ترم از دانشجویان در درس ها که اکثراً موفق هستند مستند می کنم. ما نسبت به سایر درس های تخصصی می بینیم که دانشجویان نمره بهتری می گیرند و حتی امید به این که از این درس ها معدل خودشان را جبران بکنند خیلی زیاد دارند و این نشان داده است که به لحاظ معرفتی این درس ها و ارزشیابی موفقیت داشته است.
باید ببینیم چه میزان رفتار دانشجویان با دروس معارف تغییر کرده است
مسئول مرکز هم اندیشی استادان و نخبگان دانشگاهی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری اضافه کرد: در ارزشیابی باید سه هدف را پیگیری نماییم. ببینیم تا چه میزان رفتار دانشجویان تغییر پیدا کرده دوم این که این اهداف چقدر تأمین شده و معرفت را افزایش داده است و چقدر انگیزه دانشجویان نسبت به ادامه این بحث ها زیاد شده است. معتقدم متأسفانه ابزار ارزشیابی دو هدف انگیزشی و رفتاری در نظام ارزشیابی ما وجود ندارد و بهتر است جامعه شناسان مطالعه کرده و نظر خودشان را در مورد موفقیت ها یا عدم موفقیت ها عرضه کنند. ما از دانشجویانمان پس از اتمام یک ترم ارزشیابی رفتاری نداریم. تنها ابزاری که در اختیار ما است ارزشیابی دانشی است که بسنجیم چه میزان بالا رفته است. که این امر هم تنها با امتحان آخر ترم محقق می شود.
وی اضافه کرد: اهداف رفتاری خیلی برای ما مهم می باشد. بارها مطرح کرده اند که آیا دانشجویان با این دروس متدین تر هم می شوند؟ در این خصوص واقعیتش حرف خیلی زیاد است. نخستین نکته اینست که ببینیم که آیا فضای دانشگاه به دنبال تحقق این هدف می روند یا نه؟ اگر دانشگاه ها برای تغییر رفتار امکانات لازم آموزشی را قرار دهند شاید بتوان این تغییر را متصور شد. تغییر رفتارها یا تربیت در فضای خاصی رخ می دهد. هیچگاه نباید انتظار داشته باشیم که در کلاسی که دو ساعت قبل بعنوان مثال درس ریاضی خوانده شده و یا دانشجوی پزشکی آناتومی خوانده است و یا درس مهندسی تدریس شده است؛ انتقال دیتای مذهبی در دو ساعت صرف کلاسی، تغییر رفتاری رخ دهد.
انتظار از دروس معارف برای تأمین اهداف رفتاری به غیر از شعار چیز دیگری نیست
حجت الاسلام محمدنژاد اضافه کرد: تغییر رفتار، الگو و فضای اردویی می خواهد، فضایی که امکان تعامل مستمر با استاد را فراهم آورد، برای تغییر رفتار یک فضای هیجانی مناسبی نیاز است که احساس می کنم که انتظار از دروس معارف برای تأمین اهداف رفتاری به غیر از شعار چیز دیگری نیست. تنها شعار داده می شود و هیچ امکاناتی و شرایطی به صورت علمی برای انتقال مفاهیم در دانشگاه ها وجود ندارد.
تدین صرفا ظاهر نیست متدین نبودن آیتم های خیلی خیلی زیادی دارد و صرفا نمی گردد به یک ظاهر به تعبیر مقام معظم رهبری به تار مویی ارزیابی شود که این متدین تر شده یا متدین تر نشده است
وی افزود: اگر این انتظار به شکل علمی باشد ارزشیابی ها ساختار به ما می دهند. ما هیچ معیار و مبنایی برای تغییر رفتاری دانشجویانمان در دانشگاه نداریم. تدین صرفا ظاهر نیست متدین نبودن آیتم های خیلی خیلی زیادی دارد و صرفا نمی گردد به یک ظاهر به تعبیر مقام معظم رهبری به تار مویی ارزیابی شود که این متدین تر شده یا متدین تر نشده است. رفتار به هیچ وجه روی آن سرمایه گذاری نشده و به هیچ وجه هم قابل قضاوت نیست اما در این خصوص هم نگاهم مثبت است و معتقدم با عدم وجود امکانات برای اساتید جهت تغییر رفتار باز هم شاهد اتفاقات مثبتی در این حوزه هستیم. بعنوان مثال دانشجویان را اجازه بدهند که اگر تاریخ اسلام می گویم در مناطقی که آثار تاریخی و اسلامی وجود دارد برده و با آنها آشنا کنم. و یا برای استاد انقلاب بایستی امکان داده شود تا دانشجو با شرایط و فضای دانشجویان پیش از انقلاب و پس از انقلاب آشنا شده و با حضور در محل رؤسای جمهور سابق با وضعیت آنها از نزدیک آشنا شده و بتواند مقایسه کند.
مسئول مرکز هم اندیشی استادان و نخبگان دانشگاهی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری افزود: ظاهراً رفتارها از ورودی دانشگاه تا خروجی آن عموماً برخلاف جریان دروس معارف رقم می خورد. اما پس از فارغ التحصیلی و اشتغال یا ازدواج خیلی به ما بازخورد داده می شود که زمانی که این درس ها به ما عرضه می شد متأثر بودیم واقعاً هم استفاده می کردیم نگاهمان نسبت به دین تغییر پیدا می کرد اما موانعی داشتیم که نمی توانستیم آنچه فهمیده ایم را اظهار نماییم. ولی پس از اشتغال و پس از آنکه از آن فضای دانشجویی خارج شدیم وارد یک فضای امن اجتماعی در خانه شدیم تازه آنچه شما گفته بودید در ذهن ما بازخوانی شد صحبت من اینست که تغییرات اتفاق افتاده اما جوان برای اظهار آن تغییرات موانع دارد وقتی موانع کنار برود آنگاه در جنبه های رفتاری با عدم وجود امکانات لازم، اتفاقات مبارکی رخ داده است.
کتاب های معارفی باید متناسب با روحیه مخاطبش تألیف شود
وی ضمن اشاره به تألیف کتب دینی در دانشگاه ها اضافه کرد: در حوزه کتاب مشکلاتی داریم. سال هاست که نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه ها به دنبال اینست که سرفصل ها عوض شده و متناسب با سرفصل ها، کتاب ها بازنگری شود. کتاب های موجودی که دست دانشجویان است حداقل جدید ترین آن ۱۶ سال پیش نوشته شده است. بسیاری از آنها ویراست جدید نشده و آنهایی هم که ویراست خورده است، به لحاظ نوشتاری از خصوصیت هایی برخوردار نیست. اگر آنها را با کتاب های درسی تخصصی مقایسه نماییم، نمره قبولی می آورند اما اگر با کتاب های تخصصی ای که تدوین درسی را بر عهده دارند قیاس نماییم، کتاب های ما نمره قبولی نمی آورد. کتاب باید متناسب با روحیه مخاطبش باشد و به تعبیر برخی این کتاب ها برای طلبه ها نوشته شده تا دانشجویان یعنی فضای نوشتاری این کتاب ها گویی برای حوزویان است و خیلی با ادبیات روان با اصطلاحات دانشگاهی و سازگار با روحیات دانشجویان قرار ندارد.
مسئول مرکز هم اندیشی استادان و نخبگان دانشگاهی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در مورد نقیصه دوم افزود: این کتاب ها برای ایجاد انگیزه ضعف دارند. استفاده از جملات عرفانی، شعر و ادبیاتی که در فضای مجازی رواج دارد، بهترین الگو برای کتاب هایی که در آینده نوشته شود، است. فرد می بیند جوانان متدین به جهت اینکه با هم صحبت کنند و یک متن بفرستند ادبیاتشان مثل کتاب های ما نیست و جملات عرفانی برایشان خوشایند است. شعر، ادبیات، استفاده از جملات عرفانی، فیزیک هم اکنون در فضای مجازی است بهترین الگو برای نوشتن کتاب هایی در آینده است. آدم می بیند جوان های متدین می خواهند با همدیگر صحبت کنند یک متن دینی را به همدیگر می فرستند. اصلاً ادبیاتشان شبیه ادبیات کتاب های ما نیست و خیلی متفاوت می باشد.
کتاب ها متناسب با دانشجو تدوین نمی شود
وی اضافه کرد: ادبیات داستانی به صورت ویژه ای امروز مطلوب جوان هاست. با این نگاه ها معتقدم کتاب های ما ایده آل نیستند. احتیاج به ویراستاری های دقیق خوبی دارند. البته انصاف را بایستی در نظر بگیریم دانشگاه معارف اسلامی در قم مسئولیت تدوین این کتاب ها را به عهده دارد عموماً اگر نگاه بکنید به کتاب ها در مقدمه شأن یک مشاور علوم تربیتی عموماً در جمع نویسندگان این بزرگواران حضور دارد ولی این که تا چه حدی توانسته اند نظراتشان را اعمال کنند جای سوال دارند و از این لحاظ بنده خودم نقد بر این کتاب ها دارم.
حجت الاسلام محمدنژاد افزود: کتاب ها متناسب با دانشجو تدوین نمی گردد. ما در عرضه مباحث معارفی، خودمان در کلاس ها بسیاری از اصطلاحات حوزوی را مجبور به توضیح بیشتر می شویم. در حالیکه ما نباید دغدغه مان اصطلاحات حوزوی باشد بلکه باید انتقال مفاهیم و اصطلاحات دینی باشند که احتیاج به یادگیری دارند. متن کتاب ها، متن خیلی روان و دقیقی متناسب با دانشجو نیست که این مشکلات را شاهد می باشیم.
وی در ادامه نقدهای خود نسبت به کتاب های آموزشی اظهار داشت: کتاب های معارفی دانشگاه ادبیاتشان به روز و دانشگاهی نیست و خیلی انگیزه ساز نیستند. شخصاً همیشه از دانشجویان می خواهم که این کتاب ها را نقد کند و آنها می گویند کتاب های معارف را می خوانیم زود خسته می شویم. احساس لذت از خواندنش ندارد. در حالیکه انتظارش اینست که روان باشد، خسته کننده نباشد. لازمه اینها اینست که از جملات ادبی خوب استفاده کرده، و از شعر و مثال بهره ببرد، از قصه های آموزنده خوب حتی در فلسفی ترین کتابشان استفاده گردد. چون می خواهند برای دانشجویی که نه سابقا با این کتاب ها آشنا بوده و نه در آینده می خواهد این کتاب ها را باز مطالعه کند بعنوان مثال پزشکی که ۵ سال دیگر می خواهد مطب بزند و تنها دو واحد معارف را می خواهد پاس کند باید شرایط تسهیل آن برای دانشجو فراهم باشد.
کتاب های تفسیری به سبب مفهوم بودن نکات درسی با استقبال دانشجو همراه است
مسئول مرکز هم اندیشی استادان و نخبگان دانشگاهی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری اضافه کرد: همه کتاب ها را و همه گرایش ها را واحد ببینید. در برخی از گرایش ها این اشکالات کمتر است در برخی از این گرایش ها این اشکالات بیشتر است. دانشجوها عموماً از درس تفسیر خیلی استقبال می کنند. نیازشان است و احساس نمی کنند که مطالب خیلی دور از ادبیاتی است که اینها می فهمیدند. علتش هم اینست که مفسرها از اول هدفشان همین بوده که قرآن را با زبان بهتر و مفهومی تر بیان کنند. فهم قرآن را برای مخاطب عام تسهیل کنند. بنابراین کتاب های تفسیری ما چه تفسیر موضوعی حجت الاسلام قرائتی، چه تفسیر موضوعی آیت الله مکارم و کتاب هایی که در دست دانشجوها هست عموماً از آنها استقبال می شود، ادبیات آنها برای مخاطب عام است ولی برخی از کتاب های ما مثل کتاب های اندیشه اسلامی ۱ و ۲ یا مثلا برخی از درس ها مثل تاریخ تمدن و… می بینیم که یک مقدار از این ادبیات فاصله دارد.
وی در انتها اظهار داشت: نمی توان برای همه کتاب ها به یک اندازه اشکال وارد کرد. مثلا کتاب های اخلاقی ما، برخی از کتاب های اخلاقی ما مثل آهنگ زندگی خیلی استقبال می شود و دانشجوها واقعاً احساس می کنند که این کتاب برای دانشجو مناسب می باشد علت آن هم اینست که بسیاری از مباحث آن از ادبیات جدید کتاب های دانشگاهی گرفته شده و متن های خود فضاهای دانشگاهی است. بنابراین دانشجوها استقبال می کنند. امیدوارم شاهد تحول خوبی در عرصه تدوین این کتاب ها و شاهد وجود امکانات خوبی در دانشگاه ها جهت عرضه مطلوب درس های معارفی باشیم.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب