امربه معروف بدون رعایت شرایط، بزرگ ترین منکر است
به گزارش نور معرفت، اصفهان عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان اظهار داشت: محبت، ریشه انسان است. اگر انسان را عاشق علم، زیبایی ها، خوبی ها و کمالات نماییم خود بهترین را برمی گزیند و این ریشه معروف است؛ ازاین رو امربه معروف با خشونت مترادف نیست.
حجت الاسلام جعفر شاه نظری در گفت و گو با خبرنگار ایسنا، اظهار داشت: وقتی به قرآن، کتب دینی و سیره پیامبر(ص) و بزرگان دین نگاه می نماییم درمی یابیم که رسالت دین، تعلیم است و رسالت انبیا طبق بیان قرآن «یُزکّیهم و یعلِّمهم الکِتابِ و الحِکمَه» تزکیه و تعلیم است.
این استاد فلسفه و کلام اسلامی افزود: این تعلیم در دو بخش کلان پیاده می شود؛ یک بخش ناظر به هدایت باورها، اندیشه ها، رویکردها و نوع نگاه به انسان و هستی است که به آن باورهای بنیادین گفته می شود، بخش دیگر از تعالیم دین ناظر به سبک زندگی فردی و اجتماعی و رفتارهای ما است که به آن احکام یا اخلاق گفته می شود. بدین سبب دین مجموعه ای از تعالیم است که مخاطب آن انسان و هدف آن هدایت مخاطب است.
شاه نظری اضافه کرد: قسمتی از تعالیم دین ناظر به جسم است، مثل حلال و حرام مادی که با هدف سلامت جسم مطرح شده، بخشی نیز مربوط به خلقیات انسان است که به آن اخلاق گفته می شود و با هدف آرامش روان طرح شده و بخشی ناظر به باورها است که با هدف سلامت و حقانیت فکری انسان طرح شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با اعلان اینکه بخشی که به سبک زندگی، بایدها و نبایدها بازمی گردد را اخلاق، فقه و احکام می گویند، اظهار داشت: تعالیم سبک زندگی همچون نماز، روزه، امربه معروف و جهاد در این بخش قرار دارند و در عمل به آنها باید به دو نکته توجه کرد؛ اول آنکه این تعالیم باید در امتداد هدف خود یعنی توجه و رویکرد به خداوند و خداگونه شدن انسان باشد، حتی نماز که انسان موظف به انجام هر روزه آنست هدف دارد؛ «اِنَ الصَلاة تنهی عَن الفحشاء و المنکر» روح نماز پیوند با خدا و گفت و گو با اوست و برای رسیدن به این هدف شرایطی ذکرشده مثل وضو، طهارت و آداب و شرایط نماز که برای رساندن ما به هدف نماز واجب شده است. باتوجه به این مقدمه یکی از تعالیم الهی امربه معروف و نهی از منکر است که مثل سایر تعالیم الهی باید در امتداد هدف باشد، یعنی در امتداد توجه مخاطب به خدا، پیوند او به محبت الهی و ایجاد حس خدادوستی در اوست، پس امام خمینی در کتاب تحریرالوسیله در باب امربه معروف می گوید که اساساً رسالت امربه معروف مثل رسالت انبیا، تعلیم است و باید با محبت پدرانه آمیخته باشد.
او با اعلان اینکه امربه معروف شرایطی دارد، اشاره کرد: امام خمینی(ره) نیز در ادامه موضوع امربه معروف به این شرایط اشاره می کنند؛ یکی از این شرایط این است که امربه معروف، ناهی از منکر و کسی که عهده دار این مسئولیت است، خود باید بصورت کامل آگاه و عالم به معروف و منکر باشد و بداند از نظر دین چه چیز معروف و چه چیز منکر است، اگر فرد جاهل متعصبی که علمی به موضوع ندارد به این مهم دست بزند نخستین و مهم ترین شرط را زیر پا گذاشته است. پس امربه معروف برای عالمان دین، ناصحان و موعظه کنندگانی است که از احکام دین، وجوه معروف، ابعاد، چیستی و اهداف آن آگاه باشند، این نخستین شرط امربه معروف و نهی از منکر است، پس روش دین اینگونه نیست که هر کس ادعا کند که وظیفه من امربه معروف و نهی از منکر است و طبق تشخیص خود عمل کند.
شاه نظری افزود: دومین شرط امربه معروف که در تحریرالوسیله امام خمینی هم ذکرشده این است که امربه معروف، زمانی صورت گیرد که بدانیم در طرف مقابل تأثیر می گذارد، یعنی زمانی که فرد به شما ایمان و اعتماد دارد، شما را خیرخواه خود می داند و سخن تان می پذیرد؛ وقتی مخاطب اساساً امربه معروف را قبول ندارد و حرف او را نمی پذیرد، اصلاً امربه معروف واجب نیست. در فقه ما شروط دیگری هم برای امربه معروف ذکرشده که باید به تمامی رعایت شوند، انجام این عمل بدون رعایت شروط و شئون، مثل این است که بدون رعایت شرایطی مثل وضو، قبله و طهارت به نماز بایستید؛ امربه معروفی که شرایط انجام آن رعایت نشود، نه فقط واجب و معروف نیست، بلکه خود بزرگ ترین منکر است.
این استاد فلسفه و کلام اسلامی تاکید کرد: باید احکام را آن گونه که دین به ما تعلیم کرده، در امتداد هدف آنها که هدایت انسان به خیر و حقیقت است و با رعایت تمامی شرایط انجام دهیم. پیامبر رحمت، پیامبری که درباره ی او آیه «اِنک لعلی خلق عَظیم» آمده در مکه مورد اهانت های عجیبی قرار گرفت، می بینیم که بر سر پیامبر خاک می ریزند، اما ایشان به عیادت فرد اهانت کننده می روند، این امربه معروف اصلی است، اگر به احکام دین آن گونه که خود دین تعلیم داده عمل نکنیم، نه فقط امربه معروف و نهی از منکر نکرده ایم، بلکه رابطه انسان ها را با خدا و دین قطع کرده و بزرگ ترین منکر را که دور کردن و بدبین کردن انسان ها به دین است انجام داده ایم، تنها بدین سبب که بدون توجه به شرایط و زمینه ها به حکم الهی می پردازیم.
او اضافه کرد: طبق رساله تحریرالوسیله، حتی اگر کسی را درحال انجام منکر مشاهده کردید، اما می دانید که دیگر منکر را تکرار نمی کند، لازم نیست به او تذکر دهید، برای اینکه حرمت، کرامت و عزت انسان از دید دین ما به قدری مهمست که تمام احکام فرعی باید تحت شعاع کرامت انسان و محبت الهی باشد، فقهی که محبت، کرامت و اخلاق انسانی را لگدمال کند، فقه و دین نیست.
شاه نظری با اعلان اینکه برای حفظ زیست جمعی و سلامت اجتماع، باید نگاه مردم به یکدیگر نگاه ناصحانه و خیرخواهانه باشد، اظهار داشت: مردم باید یکدیگر را به حق و خیر دعوت کنند و آیه «تواصوا بصبر» به همین معنا اشاره دارد که افراد یکدیگر را به شکیبایی و بردباری در راه حق دعوت کنند.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: خداوند به پیامبر اکرم(ص) سفارش می کند «ادعُ إِلی سَبیلِ رَبِّکَ بِالحِکمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ وَجادِلهُم بِالَّتی هِیَ أَحسَنُ» به این معنا که با حکمت، بیان و روش نیک مردم را به سمت خدا بخوان و در جای دیگری سفارش می کند که «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ» یعنی خود انسان باید همه اقوال و سخن ها را شنیده و بهترین آنها را برگزیدند، اصلاً دین آمده که انتخاب کردن میان مسیرهای مختلف را به انسان تعلیم دهد، دین همچون چراغی است که فراروی انسان را روشن می کند تا بتواند راه را از چاه تشخیص دهد، چنانکه خداوند در قرآن می فرماید: «انا هَدَیناه السّبیل اما شاکراً و اما کفوراً»؛ پس رسالت دین این است که راه را نشان دهد نه این که انسان ها را به خدا بدبین و از محبت الهی دور کند.
مدیر مجمع عالی حکمت اسلامی اصفهان با اعلان اینکه خداوند در قرآن به پیامبر خود نیز می فرماید که اگر تو انسان خَشنی بودی همه از کنار تو پراکنده می شدند، اشاره کرد: محبت، ریشه انسان است، اگر انسان را عاشق علم، زیبایی ها، خوبی ها و کمالات نماییم خود بهترین را برمی گزیند و این ریشه معروف است؛ بدین سبب امربه معروف با خشونت مترادف نیست، حرف پدری که دائماً فرزندان خودرا کتک می زند پذیرفته نمی گردد، نگاه پدر به فرزندان باید نگاه تامین نیاز آنها، برآوردن حاجات آنها و مهربانی به آنان باشد تا او را بپذیرند، دوست بدارند و در موقع نصیحت، خیرخواهی او را باور کنند.
او با اعلان اینکه اولویت امربه معروف در دین، مسائل فکری اعتقادی و خداباوری است، اظهار داشت: در قرآن کریم هر حُکمی با ایمان مطرح شده «یا ایّها الّذین آمنوا کتب علیکم الصیام»، «یا ایّها الّذین آمنوا اَقیموا الصّلاة» برای اینکه قرآن اولویت را در خداباوری می داند، از این منظر نقطه ابتدای امربه معروف و نهی از منکر تعلیم خداباوری، حق باوری و توجه دادن انسان به کرامت انسانی خویش است و این همان کاری است که پیامبر در دوران دعوت خود انجام دادند. اگر ما میوه یا غذاهای کپک زده ببینیم، باور داریم که خوردن این غذا یا میوه برای ما مضر است، بدین سبب از آن اجتناب می نماییم، اساس عصمت و پاکی، معرفت و علم است، اگر انسان فلسفه و علت اشتباه و غلط بودن امری را بداند از آن جناب می کند، پس اولویت امربه معروف و نهی از منکر تقویت بنیادها و ایمان در جامعه و تعلیم است که در تحریرالوسیله حضرت امام هم به آن اشاره شده، از این منظر آموزش پرورش، مدرسه و دانشگاه ما جایگاه امربه مشهور است.
شاه نظری افزود: اگر به افراد جامعه تعلیم دادیم، امکانات و شرایط زندگی اقتصادی و عوامل زندگی را برای آنها فراهم کردیم، اما بازهم شخصی با لجبازی امنیت جامعه و حکم خدا را زیر پا گذاشت آخرین مرحله، برخورد و مجازات است؛ پس در امربه معروف اولویت در معرفت دینی است تا محبت الهی و ایمان به خدا در جامعه رشد پیدا کند و بعدازآن احکام و فقه اجرا شود. فقه، فرع است و بزرگان دین ما فقه را به اکبر و اصغر تقسیم می کردند. فقه به مفهوم امروزی آن فرع است و اگر جامعه ای فرع را به اصل ترجیح داد به سمت اضمحلال و فروپاشی می رود همانطور که حضرت علی(ع) در نهج البلاغه می فرمایند: چهاراصل است که جامعه را به اضمحلال می رساند: «تَضییعِ الاُصولِ وَ التَّمَسُّکِ بِالفُرُوعِ و تقدیم الاَراذِلِ وَ تَاخیرِ الاَفاضِلِ» ضایع کردن اصول (مسائل مهم)، سرگرم شدن به فروع (امور کم اهمیت، به کار گماردن آدم های پست و کنار گذاردن انسان های فاضل.
منبع: nooremarefat.ir
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب