در بوستان آیات، بخش بیست وچهارم
فلاح در برگیرنده سعادت اخروی و دنیوی
به گزارش نور معرفت خراسان رضوی استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به مصادیق قرآن کریم و نکات کاربردی تفسیر واژه فلاح اظهار داشت: واژه فلاح به مفهوم موفقیت و توفیق است و به صورتی سعادت اخروی و دنیوی انسان را در بر می گیرد.
علیرضا آزاد در کانال خود در فضای مجازی درباب تفسیر واژه فلاح و کاربردهای آن در قرآن کریم اظهار نمود: بسامد استفاده از ریشه فلح در واژگان مختلف قرآن در طول ۲۳ سال نزول قرآن نشان میدهد که هر سال ریشه فلح چندین بار در ادیان مورد استفاده قرار گرفته است. این مساله نشان دهنده این است که استفاده از این واژه در سوره های مکی و سوره های مدنی تا حدی تساوی وجود دارد.
وی افزود: در ۲۴ سوره از قرآن کریم در مجموع ۴۰ مرتبه کلماتی از ریشه فلح به کار رفته است. ابن فارس، اندیشمند اسلامی، ۲ گروه معنا برای واژه فلح بیان می کند که در یکی از آن فلح به مفهوم شکافتن بیان می شود و بنظر می رسد این معنا از کلمه فلح به انزوا رفته و کمتر مورد توجه قرار می گیرد؛ در صورتیکه دومین تعبیر به مفهوم کامیابی، پیروزی و بقاست که به مرور زمان پررنگ تر شده است.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد اشاره کرد: اغلب لغویون معنای اصلی فلاح را در استعمالات عربی، بقا و استمرار می دانند؛ بدین جهت به غذایی که در سحر ماه مبارک رمضان خورده می شود، فلاح گفته می شود برای اینکه به صورتی بقا و استمرار روزه داشتن به غذایی است که هنگام سحر تناول می شود. از دیگر استعمالات واژه فلاح به مفهوم بقا ضرب المثل عربی «لاافعل ذلک فلاح الدهر» به این معنا که تا آن زمان که روزگار باقی است، من این کار را انجام نمی دهم، اشاره نمود.
آزاد اشاره کرد: نافع ابن ازرق معنای حدود ۲۰۰ واژه قرآن را از ابن عباس می پرسد که برای هر یک از آن ابن عباس شعری می خواند که آن کلمه متناسب با معنای قرآنی مورد استفاده قرار گرفته است. هنگامی که معنای «قد افلح المؤمنون» را می پرسد، ابن عباس می خواند «فعقلی ان کنت لما تعقلی و لقد افلح من کان اقل». او عبارت قد افلح را بعنوان پیروزی معنا می کند. در حقیقت مفهومی از پیروزی که بقا را با خود به همراه دارد. به نظر من از نظر لغوی، نزدیکترین واژه به فلاح نه الزاما سعادت بلکه واژه موفقیت و توفیق است اما این واژه بارها به سعادت و رستگاری ترجمه شده است.
وی با اشاره به دیگر نکات مربوط به واژه فلاح افزود: در ماجرای نافع ابن ازرق ۲ نکته نهفته است؛ یکی از این نکات این است که نافع از تابعین محسوب می شود؛ بدین جهت پیامبر(ص) را ندیده اما اصحاب ایشان را درک کرده است. وی انسان بسیار باسوادی است. با این وجود نافع یکی از سران خوارج هم محسوب می شود. البته باید توجه داشت اگر عقیده فردی را قبول نداشته و یا نمی پذیریم، به مفهوم بی سواد قلمداد کردن وی نخواهد بود.
استادیار الهیات و معارف دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: نکته کاربستی دوم این است که برخی گمان می کنند اگر شخصی دین ندارد، هیچ یک از حرف های وی را نباید شنید و پذیرفت؛ در صورتیکه اینگونه نیست. همانطور که ابن عباس حدود ۲۰۰ لغت از قرآن را با اشعار عرب جاهلی ترجمه می کند. در حقیقت او به صورتی از سواد بت پرستان عرب در امتداد فهم معنای واژگان قرآن استفاده می نماید. بر این اساس لازم است اینگونه تعصبات بی جا را از میان برد.
وی عنوان کرد: قرآن معنای جدیدی برای واژه فلاح وضع نکرده بلکه آنرا در مصادیق جدیدی به کار برده است. فلاح در قرآن الزاما در رابطه با مسائل اخروی نیست. برخی مواقع این واژه موضوعات اخروی و گاهی اوقات هم موضوعات دنیوی را در بر می گیرد. بعنوان مثال می توان آیه ۶۴ سوره طه را نام برد. زمانی که فرعون به ساحران می گوید که تمام فنون را به کار گیرید تا موسی(ع) را شکست دهید، این عبارت به کار برده شده که «فَأَجْمِعُوا کَیْدَکُمْ ثُمَّ ائْتُوا صَفًّا ۚ وَقَدْ أَفْلَحَ الْیَوْمَ مَنِ اسْتَعْلَیٰ»؛ به این معنا که تمام مکری که دارید را جمع کنید، تدابیر خودرا مهیا سازید و صف آرایی کنید که امروز هر کسی غلبه پیدا کند، به پیروزی خواهد رسید. به تعبیری واژه فلاح در این آیه در رابطه با مسائل اخروی نبوده و درباب رقابت ساحران با حضرت موسی(ع) به کار رفته است.
آزاد بیان کرد: «فوز» واژه دیگری است که صراحتا و در درجه بالایی به رستگاری اخروی اشاره دارد و بار ارزشی آن متضمن رستگاری اخروی است اما واژه فلاح در ۴۰ استعمال قرآنی صراحتا در سیاق آخرت قرار گرفته و در برخی از این استعمالات نیز تلویحا در معنای اخروی بیان شده است.
وی اظهار داشت: بدین سان این واژه در تمام استعمالات به مفهوم اخروی بیان نشده بلکه در بیشتر موارد بصورت ضمنی یا صریح به موضوعات اخروی اشاره دارد. با این وجود این واژه در معنای دنیوی نیز به کار برده شده است. از منظر قرآن مهم ترین عناصری که در کنار فلاح قرار می گیرد، ایمان، عمل صالح و رحمت و هدایت الهی است و برمبنای مطالعات آماری نزدیکترین معنا به واژه های مفلحون، مومنون، متقون و محسنون را دارد.
وی افزود: بنظر می رسد که شاید خداوند معنای رستگاری را با واژه ای بیان می کند که به صورتی بر رستگاری دنیا دلالت داشته و به رستگاری آخرت نیز اشاره دارد؛ گویی با به کارگیری واژه فلاح خداوند وحدتی میان رستگاری دنیوی و رستگاری اخروی برقرار می کند. در مواردی که واژه فوز به کار گرفته می شود، صراحتا رستگاری اخروی مد نظر قرار دارد اما فلاح سعادت اخروی و سعادت دنیوی را بیان می کند.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: در حقیقت در واژه فلاح هر ۲ سعادت نهفته است. باتوجه به حدیثی از امام صادق(ع) در خصوص این که «لَیْسَ مِنَّا مَنْ تَرَکَ دُنْیَاهُ لآِخِرَتِهِ وَ لاَ آخِرَتَهُ لِدُنْیَاهُ»؛ به این معنا که فردی که دنیایش را برای آخرتش و آخرتش برای دنیا رها کند، از ما نیست. بدین سبب آخرت و دنیا هر ۲ باید مورد توجه قرار گیرد. گویی واژه فلاح بعنوان نتیجه احسان در آیه پنجم است که خیر نهایتاً احسان در دنیا و آخرت را بعنوان دستاورد به همراه خواهد داشت. بعنوان نمونه و برمبنای سخن بزرگان ثواب نیکی به پدر و مادر و احترام و نیکی به معلم و استاد منحصر به آخرت نیست و خیر آن در دنیا نیز به بار می نشیند.
منبع: نور معرفت
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب