بررسی شبهات اعتقادی، فقهی و حقوقی چالش كرونا
آذربایجان شرقی پیدایش پیشامد و رخداد کرونا و ویروس کووید 19، شبهات مختلفی را در حوزه اعتقادی، فروعات دینی و مسائل حقوقی مطرح کرده و موجب ایجاد سوالات مختلفی در حوزه های مختلف شده است.
در نشستی تخصصی با عنوان "الهیات و چالش کرونا" با حضور اساتید دانشکده الهیات و حقوق دانشگاه تبریز، مباحث مربوط به الهیات که تحت تاثیر چالش کرونا قرار گرفته اند، بررسی گردید.
به گزارش نور معرفت به نقل از ایسنا، ناصر فروهی، استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تبریز در پنل ابتدایی درباب مسئله کرونا و نظام احسن، رضا الهامی استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه تبریز در پنل بعدی درباب کرونا و عبادات جمعی و سپس حیدر باقری اصلی استاد گروه حقوق دانشگاه تبریز در پنل پایانی درباب موضوع اثر فورس ماژوری کرونا بر قراردادها مباحثی را مطرح نمودند.
"پاسخ به شبهات کلامی و دینی ناشی از چالش کرونا"
ناصر فروهی، استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تبریز در این جلسه تخصصی اظهار نمود: بشر از شروع خلقت تا حالا همیشه با بلاها و مخاطرات طبیعی و غیرطبیعی مواجه بوده که این بلاها همچون زلزله، سیل، طوفان، امراض مختلف و... گاه صدمات جبران ناپذیری را بر پیکره و جامعه انسانی وارد کرده است.
وی ادامه داد: یکی از مخاطرات و بلایای طبیعی که انسان های کل عالم امروز با آن مواجه بوده و بیش از یکسال با آن درگیر شده اند، مسئله بیماری کرونا و ویروس کوئید ۱۹ است که بعنوان یک چالش اساسی و مهم بر همه ابعاد وجودی انسان شامل ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و اعتقادی تاثیر گذاشته است.
وی با اشاره به صدمات اقتصادی ملموس و افزایش فاصله در روابط اجتماعی بین انسان ها ناشی از چالش کرونا، اظهار داشت: حتی تعدادی از کشورها در این شرایط به دنبال ماهی گرفتن از آب گل آلود وضعیت جامعه هستند. اما یکی از مسائل مهمی هم که تحت تاثیر این ویروس منحوس قرار گرفته و شبهاتی هم مطرح کرده، مسائل اعتقادی را شامل می شود.
فروهی اضافه کرد: سوالاتی از قبیل این که چرا خداوند جلوی این بیماری را نمی گیرد و بنده خودرا درگیر آن کرده است؟ و یا انسان ها چقدر باید از این ویروس لطمه ببیند؟ آیا خداوند توانایی جلوگیری از این بیماری را دارد؟ و.... نشان میدهد که کرونا با مسائل اعتقادی و کلامی ما ارتباط تنگاتنگی پیدا کرده و شبهات مختلفی را به وجود آورده است.
وی با اشاره به وجود سه شبهه مهم در این خصوص، تشریح کرد: نخستین و با اهمیت ترین شبهه ای که چالش کرونا بر اعتقاد مردم برجا گذاشته است، بحث رابطه کرونا با نظام احسن است. در این راستا می توان اظهار داشت که ما از یک سو ادعا می نماییم که جهان هستی، بهترین جهان ممکنست که خداوند می تواند خلق کرده باشد، اما از طرفی دیگر در این جهان یکسری چالش های وجود دارد که با اصل این نظام احسن ناسازگار است و حتی گاه صدمات جبران ناپذیری بر جامعه بشری وارد میکند.
وی با اشاره به اینکه بحث ناسازگاری وجود کرونا با هدف آفرینش انسان شبهه دیگری است که مطرح می شود، اظهار داشت: بر طبق این شبهه، خداوند متعال اهدافی را برای آفرینش انسان بیان کرده و انسان را آفریده تا در این نظام به آرامش و آسایش برسد، در صورتیکه وجود چالش و موضوع فراگیر جهانی مثل کرونا، کل آرامش انسان را بهم ریخته است.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه شبهه دیگر درباب رابطه کرونا با عدل جزایی و کیفری خداوند است، اظهار داشت: اگر ما بیماری کرونا را همانند آنچه در قرآن مطرح شده در خصوص این که برخی بلاها محصول عملکرد و اعمال ناشایست خود انسان ها است را بعنوان کیفر انسان های گناهکار در دنیا بدانیم، پس تکلیف انسان های بیگناهی که ناخواسته درگیر این بیماری شده اند، چه می شود و آیا این پدیده با عدل جزایی خداوند سازگار است؟
وی در پاسخ به شبهه اول مطرح شده، اظهار داشت: انسان با دو جهان هستی شامل مادیات و مجردات روبه رو است که چالش ها، مخاطرات طبیعی و ناسازگاری هایی چون کرونا تنها در عالم مادیات اتفاق می افتد و عالم مجردات عاری از اینطور پدیده ها است.
وی ادامه داد: دلیل وقوع چنین پدیده هایی در عالم مادیات این است که عالم ماده، دنیای رشد و کمال تدریجی است و به همین خاطر تصادفات، تضادها و تعارض های ذاتی بین موجودات وجود داشته و سبب شده تا موجودات بر روی یکدیگر تاثیر بگذارند و تاثیر بپذیرند و در نهایت چالش هایی از قبیل کرونا پدید آید. در حقیقت بیماری کرونا، جزو لازمه لاینفک موجودات هستی و معلول تعارض ها و تصادفات موجود در عالم مادیات است.
فروهی افزود: در پاسخ به شبهه دوم درباب چالش کرونا، می توان اظهار داشت که اگر انسان نارسایی و ناسازگاری کرونا را حس می کند، در حقیقت جزئی نگری کرده است. یعنی در حقیقت انسان منافع فردی و اجتماعی دارد که ناسازگاری چون کرونا بیشتر بر بعد فردی او تاثیر می گذارد و موجب ایجاد شبهه در منافات این چالش با آسایش شده است، در صورتیکه در بعد اجتماعی اینطور نیست.
وی متذکر شد: گاه یک زیان موقت به دنبال خود سود و لذت دائمی را به همراه دارد و در حقیقت انسان با اینگونه چالش ها از خواب غفلت بیدار می شود و با وجود بیماری می تواند قدر سلامتی خودرا بداند.
وی در پاسخ به شبهه سوم اعتقادی در چالش کرونا، اضافه کرد: انسان با نگاه مادی گرایانه، بیماری کرونا را خلاف عدل کیفری می داند، اما اگر انسان به مجموعه حیات نگاه کند، نظر و قضاوت خودرا تغییر می دهد. درست است که انسان های بیگناه بخاطر گناه انسان های دیگر با یکسری صدمات مواجه می شوند، اما در صورتی عدل کیفری زیر سوال می رود که ضرر این انسان ها جبران نشود در صورتیکه خداوند در زندگی پس از مرگ، پاداشی بیش از خسارات دنیوی برای جبران این صدمات عرضه خواهد کرد.
"اصول فقهی در اجرای عبادات جمعی با وجود کرونا"
رضا الهامی استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه تبریز در ادامه این جلسه، اظهار نمود: عباداتی که شرط صحت و کمال آنها و یا محدودیت زمانی و مکانی آنها مستلزم اجتماع باشد را عبادات جمعی گویند که شامل نماز جمعه، نماز جماعت، اعتکاف، زیارت مشاعر مقدسه، حج و... شده مه حالا هر کدام از این اعمال تحت تاثیر کرونا قرار گرفته و با تدبیر خاصی برگزار می گردند.
وی با اشاره به اینکه احکام الهی تابع مصالح هستند، اضافه کرد: هیچ حکمی بدون مصلحت وضع نشده است. این مصلحت به خود فعل و یا به اعتصال امر باز می گردد که خیلی از این موارد را مثلا مصلحت نماز دو رکعتی با ترتیب مشخص را نمی توان با عقل خود تشخیص داد بلکه فقط باید پذیرفت و عمل کرد.
وی با تاکید بر این که در وضعیت عادی باید برمبنای امر خداوند و احکام، اعمال خودرا انجام دهیم، اظهار داشت: اما گاه انجام این احکام با یک مصحلت مهمتر تغییر می کند و یا انجام نمی گیرد چونکه ممکنست انجام این عمل، مفسده ای بزرگتر از مصلحت ابتدایی به همراه داشته باشد.
الهامی متذکر شد: در زمان قرارگیری در چنین وضعیتی، ما حق مصلحت اندیشی نداریم و باید بنا بر نظر شارع محتوای مطالب را بپذیریم. بااینکه روایت صریحی در این خصوص وجود ندارد ولی در مجموع آیات و روایات به این قاعده عقلی و فقهی می رسیم که می گوید ترجیح مرجوع به راجع قبح است یعنی انجام اولویت دوم قبل از اولویت ابتدایی هرچند با مصلحت قبح دارد.
وی افزود: خداوند در قرآن کریم بیان کرده که خوردن گوشت حیوان ذبح نشده، گوشت خوک و نوشیدن شراب حرام است، مگر این که انسان در یک شرایط سخت گرسنگی و تشنگی قرار بگیرد و چاره ای جز خوردن و نوشیدن این خوراکی ها نداشته باشد، چونکه این جسم یک امانت الهی است و تا جایی که بتوانیم باید از آن محافظت نماییم.
وی ادامه داد: ممکنست فرد مومنی که به ایمان خود اغراق کرده باشد بار دیگر کفر بورزد، که در این صورت سبب غضب الهی واقع می شود مگر این که تحت فشار دشمن و برای حفظ جان خود این سخنان را گفته باشد و هنوز از درون اعتقاد و ایمان خودرا حفظ نموده باشد.
این استاد دانشگاه با اشاره به حضور میلیون ها مسلمان در ادای مناسک حج، اظهار داشت: حضور و اجتماع چندین میلیون نفر در مسجدالحرام برای ادای نماز، خود سبب پیدایش و گسترش و سرایت اپیدمی های مختلف بیماری و حتی خطرهای دیگری چون خفگی زوار می شود که نمونه آنرا در سالهای قبل در جریان حادثه منا مشاهده کردیم.
وی با اشاره به اینکه انجام عبادات جمعی چون زیارت با حضور جمعیت های اندک و با فاصله گذاری و رعایت تدابیر بهداشتی، مشکلی ایجاد نمی کند، اضافه کرد: خواندن نماز جماعت با رعایت فاصله گذاری در وضعیت فعلی کرونائی، نه فقط مشکل شرعی ندارد بلکه به مصلحت همه است و از این طریق از مفسده بیماری جلوگیری می شود.
وی درباب ادای عمل واجب حج نیز افزود: وقتی در امتداد اجرای یک مصلحت که برای کل جامعه واجب است، محدودیتی چون بیماری کرونا ایجاد شود، این واجب از گردن می افتد. در حقیقت کرونا سبب شده تا بیشتر به مصلحت جامعه اسلامی بیاندیشیم و در این راستا لازم است تا برای کاهش تلفات انجام مناسک حج، شرایط خاص سنی، تحصیلاتی و... قائل شویم چونکه این عمل، ویترین امت اسلامی است که هرچقدر زیباتر باشد در جذب دیگر پیروان و ادیان موثرتر است.
الهامی با تشریح دلیلهای واجب بودن اجرای عمل حج، اظهار داشت: این واجب در ابتدا علاوه بر منافع معنوی دارای منافع مادی هم چون آشنایی اقوام مختلف شرق و غرب با یکدیگر، تبادل تجاری، اشتغال زایی، دیدن آثار و شنیدن اخبار مربوط به پیامبر اکرم (ص) بود اما چون حالا این منافع مادی منتفی شده پس می توان اظهار داشت که اصرار به انجام عمل حج چندان مطرح نیست.
"اثر عامل پیش بینی نشده کرونا بر قراردادها"
حیدر باقری اصلی استاد گروه حقوق دانشگاه تبریز نیز در ادامه این جلسه، درباب روند حقوقی پیدایش عوامل پیش بینی نشده بر عدم اجرای قراردادها و طرح دادخواست ها و دعوی های حقوقی، اظهار داشت: ماده ۲۲۷ و ۲۲۹ قانون مدنی به مبحث خسارت وارده از عدم اجرای تعهدات می پردازد.
وی ادامه داد: ماده ۲۲۷ بیان می کند که متخلف از انجام تعهد وقتی محکوم به جبران خسارت می شود که نتواند ثابت کند که عدم انجام بواسطه علت خارجی بوده است و نمی تواند مربوط به او شود؛ هم چنین در ماده ۲۲۹ مقرر شده که اگر متعهد بواسطه حادثه ای که دفع آن، خارج از حیطه اختیار او است نتواند از عهده تعهد خود برآید، محکوم به جبران خسارت نخواهد بود.
وی ادامه داد: در ثبت قراردادهای مختلف با جبران خسارت های مشخصی که در ضمن سند آورده شده است، بنا بر دلیلهای پیش بینی نشده در متن قرارداد مثلا وقوع بیماری کرونا، اصناف و مشاغل مختلف تعطیل شده و قرارداد نوشته شده در زمان مشخص قابل اجرا نباشد، طرف قرارداد مبادرت به طرح دادخواست مقابل طرف دیگر می کند.
باقری افزود: در این راستا دادگاه با استناد به مدارک تحویل داده شده از طرف شاکی آغاز به تحقیق می کند که در این راستا خوانده دعوی با استناد به این دو ماده قانونی اگر بتواند ثابت کند که وضعیت پیش آمده از قصد او انجام نگرفته است، می تواند پیروز پرونده باشد.
وی ادامه داد: قراردادهایی که در صورت وقوع عوامل خارج از اراده طرف و غیرقابل پیش بینی در متن، منقضی شوند، شامل این قانون ها می شود. مثلا قراردادهایی که افراد تعهد بسیار گسترده ای همچون پرداخت چک و اقساط بانک شوند و یا مشاغل گروه دو، سوم و چهارم باشند که به خاطر شرایط کرونائی تعطیل شده اند، یا مغازه دارانی که امکان سرویس دهی در روزهای کرونا ندارند اما قراردادی در این خصوص عهده دار هستند، در صورت اثبات تاثیر عامل کرونا بر عملی نشدن قرارداد خود، می توانند از دادخواست طرف شاکی مبرا شوند.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب