یادداشت؛
تأثیر كرونا بر شهود ما از نقش نظام های مراقبتی
نور معرفت: شرایطی مانند بحران كرونا سبب می شود تا اذهان عمومی در میزان مداخلات حاكمیت و یا هر قدرت مركزی بیرونی بازبینی كنند.
به گزارش خبرنگارمهر، یادداشتی كه در ادامه می خوانید توسط گروه مطالعات بنیادین پژوهشگاه فضای مجازی تهیه شده است؛ نگارندگان این یادداشت سیدجمال قریشی و حسین مطلبی كربكندی هستند. صورت بندی فیلسوفانی همچون فوكو درباره ی قدرت-شناخت، پای این مسئله اساسی را به بحث های سیاسی در رابطه با حكمرانی باز كرده است كه ازیك سو تكثیر و تقویت تكنیك های حكمرانی، مراقبتی و نظارتی (كه لزوما ذیل یك حاكمیت مركزی انجام نمی شود) بنیان بهینه سازی فرایندهای سیاسی-اقتصادی جامعه ی مدرن بوده است (مراد از بهینه سازی رسیدن به بیشتری منفعت سیاسی مثل امنیت، اجتماعی مثل همبستگی اجتماعی، اقتصادی مثل رشد اقتصادی در ازای پرداخت كمترین هزینه سیاسی مثل اعمال قوه قهریه، اجتماعی مثل امنیتی سازی جامعه، اقتصادی مثل پرداخت پول است)؛ ازسوی دیگر، تقویت و تكثیر تكنیك های حكمرانی و مراقبتی به محدودیت بیشتر آزادی و خودآیینی انسان و توسعه ی فزاینده ی نظامات سلطه انجامیده است. راهكار فیلسوفی همچون فوكو در قبال این توسعه ی چشم گیر مناسبات قدرت-سلطه، تاكید بر ایستادگی و مقاومت حداكثری سوژه های سیاسی است چونكه قدرت به سبب ماهیت مولّدش مسیر توسعه اش را باز می كند، در این میان تنها راه پیشِ روی سوژه های سیاسی این است كه نقاب از چهره ی قدرت بردارند، ماهیت آنرا هرچه بیشتر افشا كنند و نیروهای انتقادی را تقویت نمایند تا توسعه ی مناسبات قدرت را محدود كنند. فضای اینترنت و تكنولوژی های هوش مصنوعی امكان قدرتِ مراقبتی را به بیش از آنچه در شیوه های سنتی مشهود است، گسترش داده است. نظارت بر جزئیات رفتاری كاربران شبكه های اجتماعی و گوشیهای هوشمند به دستِ شركت های سرمایه داری و دولت ها و مراقبت از رفتار آحاد شهروندان ازطریق دوربین های پراكنده در همه ی نقاط شهر نمونه هایی از این مراقبت فزاینده اند. مراقبتی كه هوش مصنوعی (پردازش رفتارها، پردازش تصویر، پردازش صدا و…) جزئی اساسی از آن است چونكه هزینه ی مراقبت و نظارت بوسیله هوش مصنوعی بمراتب كمتر از مراقبت و نظارت صدها و هزاران عامل انسانی است، ضمن آنكه خطای آن نیز به شدت رو به كاهش است؛ شرایط به شكلی پیش می رود كه در آینده هوش مصنوعی دیگر نه رقیبی در كنار عامل انسانی بلكه بازیگری انحصاری این حوزه خواهد بود. در شرایط غیر بحرانی مسئله ی اصلی خیلی از افراد چیزهایی از قبیل حفظ حریم خصوصی و آزادی های فردی است و ترجیح بسیاری بر محدودیت قدرت مركزی و عوامل نظارتی و مراقبتی بیرونی است؛ در این شرایط نظامات مراقبتی مثلاً برای دسترسی به حریم خصوصی انسان ها نیاز به توجیهات قدرتمندی دارند كه چالش هایی را فراروی آنها می نهد. اما در شرایط بحرانی مثل بحران كنونی كرونا، صدای اینكه چرا دولت قرنطینه نمی كند، چرا نظام های بهداشتی ابزارهای كافی و قدرتمند برای تشخیص و رصد بیماران ندارند، چرا بیمارستان ها قدرتِ مراقبتی كافی ندارند و بسیاری چراهای دیگر قویتر از هر زمان دیگری شنیده می شود. این شرایط بهترین سوخت برای توسعهٔ هرچه بی مهاباتر و آشكارتر نظام های مراقبتی است و بنا بر این در این شرایط یكی از قوی ترین كشورهای مراقبتی دنیا یعنی چین به الگوی خیلی از كشورها و مرجعِ حكمرانی و مدیریتِ توانمند بدل می شود. در این شرایط بحرانی، شبكه های اجتماعی مانند فیسبوك، بعنوان بزرگترین مدعیان آزادی فردی، به كمك ربات های هوشمند محتواهای مجازی را به بهانه ی جلوگیری از ایجاد هول وهراس اجتماعی سانسور می كنند و البته بنا بر این تحسین می شوند. پلیس هرچه بیشتر به ابزارهای هوش مصنوعی ای كه تقویت كننده مراقبت است تجهیز می شود و همه ی اینها یك نیاز را فریاد می زنند: نیاز هرچه بیشتر افراد به مراقبت بیرونی به سبب ناتوانی انسان ها از عملكردِ كم خطا و كم هزینه در حوزه ی مراقبتی. حاصل اینكه شرایطی مانند بحران كرونا سبب می شود تا اذهان عمومی در میزان مداخلات حاكمیت و یا هر قدرت مركزی بیرونی بازبینی كنند. افرادی كه در میانه ی این دوگانه در شرایط آرامش، دست كم در سطح گفتار روزمره به سمت حذف مداخله حاكمیت و هر عامل بیرونی دیگر (مانند هوش مصنوعی) و حركت به سمت خودآیینی، حفظ حداكثری حریم خصوصی و آزادی میل دارند، در شرایط بحرانی تمنای آن دارند كه این عوامل با مداخله حداكثری، حفاظت و مراقبت وی را تامین كنند حتی به قیمت نادیده گرفتنِ حریم خصوصی آحاد جامعه و سلب آزادی های ایشان. اما شكی نیست كه توسعه این ابزارهای مراقبتی صرفا در شرایط بحران نمی تواند ضمانت كننده ی كاركرد موفقش باشد. شاید بتوان گفت این بحران ها از یك جهت فرصتی فلسفی برای بازنگری در نظریات در رابطه با محدوده و شیوه اعمال قدرت است.
منبع: نور معرفت
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب