در بیست و دومین جلسه نقد كتاب اندیشكده هیأت مطرح شد؛
خیلی از روایات کتاب العاصمیه قابل اعتنا است
به گزارش نور معرفت بیست و دومین جلسه اندیشه هیأت به نقد و بررسی کتاب العاصمیه اثر محمدعلی سنقری همدانی با حضور سعید طاووسی و محمد فراهانی برگزار گردید.
به گزارش نور معرفت به نقل از مهر، در ادامه سلسله جلسات نقد کتاب های عاشورایی، بیست و دومین جلسه اندیشه هیأت به نقد و بررسی کتاب «العاصمیه» اثر محمدعلی سنقری همدانی با حضور سعید طاووسی و محمد فراهانی برگزار شد.
در ابتدای بحث طاووسی با مرور زندگی مرحوم سنقری اظهار داشت: علامه محمدعلی سنقری حائری همچون اندیشمندانی است که زندگی سراسر تتبع و تحقیق داشته و ثمرات ارزشمند ای برای جامعه دینی به ارمغان آورده است. او از علمای کربلای معلی به شمار می رفت که در روز هفتم جمادی الاولی سال ۱۲۹۳ ه. ق در کربلای معلی به دنیا آمده است.
این پژوهشگر تاریخ بیان نمود: حاج شیخ محمدعلی سنقری بعد از گذراندن دوره مکتب وارد تحصیلات مقدماتی شد و مقدمات علوم را در حوزه کربلای معلی و از محضر اساتید و علمای اعلام حاج شیخ محمدحسن همدانی حائری، حاج شیخ علی یزدی، شیخ موسی کرمانشاهی، شیخ علی سیبویه یزدی حائری و سید میرزا محمدحسین شهرستانی بهره برد. این کتاب با عنوان العاصمیه توسط روح الله عباسی تصحیح و به چاپ رسیده است که امروز ترجمه آن با عنوان «چهره گشایی دختران امام حسین ضد السلام» انتشار یافته است.
برخی نسبت های ناروا به خاندان با خصوصیات آل الله منافات دارد
در ادامه جلسه محمد فراهانی رئیس مجمع ادبی مذهبی یاس کبود با معرفی علامه سنقری حائری به چند عبارت از علما و مراجع شیعه اشاره نمود که ایشان را عبارتی همچون العالم عامل، المحدث، جامع المنقول وی را مورد ستایش قرار داده اند و اظهار داشت: علمای بسیاری آثار او را با القاب جلیله ستوده اند: آخوند ملامحمد کاظم خراسانی - صاحب کفایه - درباره ایشان گوید: «العالم العامل والفاضل الکل الباذل، عمدة العلماء الاعلام و اسوة الفضلاء الکرام، الشیخ محمدعلی ابن الشیخ حسنعلی الحایری الهمدانی …». حاج میرزا محمدتقی شیرازی حائری هم همانند الفاظ صاحب کفایه وی را ستوده است. شیخ الشریعه اصفهانی هم درباره ایشان گوید: «العالم العالی، العالی الرّواق والمتبحر المحدث البارع، ثقة الاسلام، الذی هو الی العالی سبّاق، الشیخ محمدعلی حائری، الهادی الی مکارم الاخلاق، برویة من الیه نفوس و تشتاق و ترتاح به القلوب و تقربه الاخلاق».
فراهانی اظهار داشت: علمای دیگری هم همچون سید ابوالحسن موسوی اصفهانی، شیخ آقا بزرگ تهرانی، حاج شیخ محمدحسین آل کاشف الغطاء، حاج میرزا محمد قمی مشهور به ارباب، سید جواد طباطبایی تبریزی، سید محمد حسینی فیروزآبادی، سید نورالدین جزایری، سید مصطفی حسینی کاشانی، سید ابوالقاسم خوئی، شیخ محمدعلی سیبویه حائری، سید محمدرضا طبسی حائری و شیخ میرزا احمد سیبویه حائری وی را ستوده اند. پیش از ورود به محتوای کتاب باید عرض کنم که علامه سنقری در این کتاب با عرضه نقطه نظرات خود، اعتقاد دارد «عقلاً و عادتاً صدور ظلم از ظالم نسبت به عصمت محال و ممتنع نیست» ایشان قائل به این هستند که باتوجه به تأثیرگذاری و اهمیتی که نهضت سیدالشهدا داشته، برخی مغرضان شبهاتی را در این حوزه مطرح کرده اند که در این کتاب تنها به برخی از آنها می پردازد. همینطور در بخشی از این کتاب به شماری از روضه خوان ها اشاره می کند که نسبت های ناروای را به خاندان داده اند که این نسبت ها با خصوصیت آل الله منافات دارد.
علامه سنقری در کتاب خود به دنبال عصمت خاندان وحی است
وی اضافه کرد: گاهی برخی اهل منبر و روضه، مطلبی را در منابر خود بدون این که به اسناد و اعتبار آن اعتنایی داشته باشند، بیان می کنند؛ ازاین رو لازم است برای یافتن استناد این گونه مطالب به ائمه اطهار علیهم السلام، اهل منبر، کتاب العاصمیه را بیشتر مورد مطالعه قرار دهند و اشکالاتی را که در مراسم روضه و سخنرانی آنها وجود دارد و سبب ضعف بیان شأن می شود، از منابر خود حذف نمایند، البته به صورت علمی به این کتاب پرداخته نشده است که لازم است در این خصوص کار علمی متقنی انجام گیرد. علامه سنقری در کتاب خود به دنبال عصمت خاندان وحی است و می خواهد از این طریق عصمت حضرت زینب (سلام الله علیها) را اثبات کند، بدین منظور در جایی از کتاب خود بیان می کند که با غیرت خداوند منافات دارد که چشم نامحرم به موی سر خاندان عصمت و طهارت بیفتد.
بسیاری از روایات کتاب العاصمیه قابل اعتنا است
فراهانی بیان داشت: این کتاب شانزده فصل و یک خاتمه دارد، از فصل اول تا چهارم به معنای عصمت و مصادیق آن پرداخته شده و ادله عصمت زینب کبری سلام الله علیها را هم بیان می کند، البته نوع نسبت عصمت به آن حضرت، دون نسبت چهارده معصوم است و به روایتی در این حوزه استناد و استشهادی می کند که خیلی از این روایات قابل اعتنا هستند. حضور حضرت زهرا (س) در مجالس عزاداری، تسبیح و خضوع جمیع موجودات، ضرورت اجتناب از نسبت اکاذیب و استحسانات، نقد روایت فاطمه صغری (س) در کشف رأس، نقد دو روایت کشف رأس از علیاء مکرمه زینب (س) و نقد علیاء مکرمه در مورد نگاه به اسیران بعضی از موضوعات مطرح شده در این کتاب است.
حلقه های ارتباطی میان فصل ها برقرار نشده است
رئیس مجمع ادبی مذهبی یاس کبود بیان نمود: یکی از مباحثی که در جلسات نقد کتاب به آن می پردازند، این است که آیا فصول کتاب پیوستگی خوبی دارد؟ با تمام احترامی که به این عالم فقیه داریم، به نظر می آید، حلقه های ارتباطی میان فصل ها برقرار نشده است، اگر شخص معمولی بخواهد با این کتاب ارتباط برقرار کند با مشکل روبه رو خواهد شد. البته به مصحح این کتاب هم برخی نقدهای وارد است، همچون این که لزوم داشت تا دقت بیشتری در تصحیح این کتاب داشته باشد تا کتاب کامل تر شود؛ چونکه روایات زیادی در این کتاب از جانب علامه سنقری یاد شده قرار گرفته است، ولی سند آن ذکر نشده که مصحح می توانست این بخش را تکمیل کند.
وی اضافه کرد: برخی ایرادات در بازخوانی کتاب به حروف چین است، لازم بود که مصحح برخی تذکرات را به او عرضه می کرد، تک تک متون عربی که در این کتاب ارجاع داده شده است به آن رجوع کردم، خیلی از آنها اشتباهات نوشتاری دارد و بازخوانی و ویرایش نشده است. در بحث نگارش برخی ایرادهای جدی وارد؛ ازاین رو مصحح می توانست برخی ضعف های تألیف را این گون اصلاح نماید.
در ادامه این جلسه طاووسی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به بررسی کتاب العاصمیه پرداخت و اظهار داشت: به نظرم عنوان فارسی که مصحح با عنوان «چهره گشایی دختران امام حسین ضد السلام» برای کتاب «العاصمیه» برگزیده است، عنوان مناسبی نیست، پیشنهاد می شود که عنوانی همچون «بررسی اخبار در رد چهره گشایی از دختران امام حسین ضد السلام» برای این کتاب مناسب تر است؛ چونکه عنوان فارسی فعلی ذهنیتی را که برای مخاطب به وجود می آورد، مقابل این عنوان است.
وی بیان داشت: مصحح می توانست متن را بهتر از این عرضه کند، جا دارد این کتاب از نو تصحیح، تحقیق و منتشر شود. در متن اشکالات تایپی فارسی فراوان وجود دارد. مثلا العاصمیه را العاصیه و سنقر را مستقر زده اند، اختفا را اختلاف نوشته اند که از این اشکالات بسیار فراوان در کتاب دیده می شود. البته اشکالات که وجود دارد، تنها تایپی نیست، اشکالات ویرایشی محتوای هم وجود دارد و این کار سبب می شود تا اطلاعات غلط به مخاطب داده شود.
تحقیق آیات و روایات کتاب ناقص است
طاووسی اظهار داشت: مصحح برای تحقیقی که برای آیات و روایات انجام داده، تحقیق آن ناقص است، جمیع منابع مؤلف را استخراج نکرده و از طرفی دیگر ترتیب تاریخی ارجاعات را رعایت نکرده است، همینطور بر مبنای ترتیب تاریخی نوشته نشده است، این موارد همچون اصول تصحیح و تحقیق علمی به شمار می آید که از جانب مصحح در این کتاب را رعایت نشده است. مؤلف کتاب، غرض و هدفش از این اثر اصلاح مجالس بوده است؛ اما متنی که عرضه کرده قابل فهم برای عموم نیست، بحث های کلامی که عرضه کرده است، بسیار سنگین است، لزوم داشت که محقق در پاورقی توضیحاتی در این حوزه عرضه کند تا کتاب بهتر و بیشتر فهمیده شود.
وی اظهار داشت: همینطور کتاب به شدت نامرتب است. در بخشی از کتاب مبحث عزاداری مطرح شده، بعد از آن بحث عصمت مطرح بیان شده، بعد از آن به مبحث رد چهره گشایی پرداخته اند، باردیگر به بحث عزاداری می پردازند، از این رو این چینش مطالب در کتاب مناسب نمی باشد، البته این اشکال به مؤلف بازمی گردد که باید آنها را رعایت می کرد.
بیش از نیمی از مستندات روایی کتاب قابل استناد است
در ادامه این جلسه فراهانی به مبحث مستندات کتاب «العاصمیه» پرداخت و اظهار نمود: مستنداتی که مؤلف در این کتاب عرضه کرده، سرنخ های را به محققان می دهد که بسیار راهگشاست. بیشتر از نیمی از مستندات روایی علامه سنقری در این کتاب قابل استناد است و بعضی از روایات قابل استناد نیستند که باید مورد نقد و بررسی بیشتر قرار گیرد. برخی اسناد و روایات که در این کتاب آورده شده است، از نظر روایی اسناد ضعیف هستند و بررسی سندی روایی نشان داده است این روایات ایراد دارند.
در ادامه جلسه طاووسی به نگارش کتاب اشاره و خاطرنشان کرد: اصل نگارش این کتاب، کار ارزشمندی است، چونکه مؤلف دغدغه حفظ تشییع و پیراستن آن از انحرافات را داشته است. این کتاب تحت تاثیر آثاری چون لؤلؤ و مرجان نوشته شده است، چون مؤلف علاوه بر هدفی که در سرتاسر کتاب تعقیب می کند، دغدغه حفظ مجالس از اکاذیب و حفظ استحسانات را دارد، متن کتاب صمیمانه است، چونکه بارها تعبیر برادر عزیز به کار گرفته شده است. درباره محتوای کتاب باید عرض کنم که ای کاش این کتاب اصلاح، تکمیل، تقویت و اصل کتاب حفظ و مطالب بعنوان تکمله بیان شود. یکی از مشکلاتی که کتاب دارد، این است که مؤلف تعهدی به ذکر منبع ندارد، برخی جاها منابع را بیان نمی کند، محقق هم این مشکل را به صورت کامل جبران نکرده است.
وی بیان نمود: روایاتی که درباره عبادات حضرت زینب سلام الله علیها در شب عاشورا بیان شده است، مؤلف هیچ منبعی برای آن ذکر نمی نماید. این که مؤلف، منابع را ذکر نمی کند، به معنای این نیست که منابع اندکی را دیده است، تعدد و تنوع منابع آن بسیار بالا است، اما آنها را ذکر نکرده است؛ متأسفانه کتاب العاصمیه از استناد به منابع ضعیف خالی نیست، آفتی است که در کار افراد مختلف دیده می شود، وقتی درصدد نقل مطلبی هستند، دقت های روایی را ندارند. امکان دارد این مطلب ناخواسته صورت بگیرد. گاهی از منابع ضعیف استفاده شده که استناد به زیارت رجبیه همچون این موارد است. همینطور در این کتاب مؤلف عیون المعجزات را به سید مرتضی نسبت داده است درحالی که این استناد درست نیست. همینطور در جایی از کتاب ابومنخف را از عامه حساب کرده است، درحالی که این نسبت، نسبت درست نیست.
فراهانی در بخش پایانی سخنان خود در این جلسه اظهار داشت: در تکمیل، مصداقی برخی موارد را مورد نقد قرار می دهم که همچون آنها در عصمت حضرت زینب سلام الله علیها است که برخی روایات در این حوزه بیان شده و مؤلف در همانا به فرمایش امام سجاد ضد السلام استناد کرده است، درحالی که خود این روایت مرسل است. در دلیل دیگری به نقل شیخ صدوق استناد می کند. همینطور در این کتاب دلیل دیگری که برای عصمت حضرت زینب سلام الله علیها بیان می کنند، ترجیح حضرت زینب بر حضرت مریم است، درحالی که این ادعا باید مستند به روایتی باشد، ما اگر وجود حضرت زهرا را افضل بر حضرت مریم می دانیم، به روایتی استناد می نماییم، اگر بخواهیم برای حضرت زینب بیان نماییم باید دلیلی بیاوریم، موردی عرضه نمی نماید. در بخش دیگری، علل نقلی از جانب علامه سنقری بیان می شود، در خصوص اینکه اهل حرم پیش از غارت خیمه ها، آماده بودند، روایات را یاد شده قرار می دهند درحالی که همه این روایات مرسل هستند. با اخبار و شواهدی که عرضه کرده اند و از جهت نقلی و عقلی میتوان اثبات کرد که کشف مخدرات صورت نگرفته است، چونکه زنان عرب در واقع چندین حجاب داشتند، اگر حجابی از بین رفته است، بخشی از این حجاب های مخدرات بوده، حجاب لازم حفظ شده است. اما حجاب کافی از منظر خاندان نبوده است.
مؤلف کتاب العاصمیه در مدعای اصلی خود، موفق بوده است
طاووسی هم در آخرین بخش سخنان خود در این جلسه اظهار داشت: به نظر می آید، مؤلف کتاب العاصمیه در مدعای اصلی خود، موفق بوده است و توانسته این مدعا را ثابت کند. با همه نقدهای که بیان شده، به نظر می آید که ازاین دست کتاب های عاشورایی در کتابخانه های کشور بسیار زیاد وجود دارند که درحال خاک خوردن هستند، توقع می رود که این کتاب ها احیا شوند و در دسترس مخاطبان قرار گیرند.
سلسله جلسات نقد کتاب های عاشورایی از خرداد سال ۱۳۹۳ باهدف شناسایی، معرفی و نقد منابع تاریخ عاشورا و کتاب هایی که با مبحث عاشورا، امام حسین ضد السلام و آئین های عزاداری منتشر می شوند، برگزار می گردد.
در نشست بعدی اندیشکده هیأت، که روز هفدهم خرداد ۱۴۰۱ برگزار می شود، کتاب فاجعه عاشورا؛ اثر آیت الله سید محمد حکیم با عبدالحسین طالعی و سعید طاووسی مسرور نقد و بررسی خواهد شد.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب