سنگر انقلاب اسلامی-۱۰؛
ترس ساواك از جوان گرایی آیت الله مهدوی كنی
نور معرفت: خیلی از افرادی که به مسجد جلیلی رفت و آمد داشتند چنین نقل می کنند که ما از جنوب تهران برای نماز و مراسم مذهبی مسافت طولانی را به مسجد جلیلی می آمدیم تا نام امام و اندیشه ایشان را بشنویم.
خبرگزاری مهر، گروه دین و آئین، فاطمه علی آبادی: همچون مساجدی که در دوران مبارزات نهضت اسلامی فعالیت شایان توجهی داشت، مسجد جلیلی بود که علاوه بر آموزه های دینی، مسائل سیاسی را نیز خصوصاً برای جوانان بازگو می کرد. امام جماعت مسجد جلیلی آیت الله محمدرضا مهدوی کنی از شاگردان حضرت امام خمینی (ره) بود که از همان ابتدا مسجد را به سمت مسائل سیاسی، فرهنگی و خدماتی سوق داد. برای آشنایی بیشتر با کارهایی انقلابی مسجد جلیلی با حجت الاسلام سعید مهدوی کنی به گفتگو نشستیم. پیش تر بخش اول این گفتگو با عنوان «مسجدی انقلابی در مجاورت با ساختمان ساواک» منتشر گردید. در ادامه بخش دوم این گفتگو را می خوانید:
* کارهای دینی، سیاسی و اجتماعی مسجد جلیلی شامل چه مواردی بود؟
فعالیت دیگر مسجد جلیلی مربوط به مباحث فقهی و مسائل شرعی و روایی می شد که مخاطب آن عموم مردم بودند. البته آیت الله مهدوی کنی در طول این سال ها مساله هم که می گفت به صورتی بحث های سیاسی را در خلال این سخنان مطرح می کرد. البته چون ایشان را خیلی زود ممنوع المنبر کرده بودند ایشان به بهانه مساله گفتن رساله به دست می گرفتند و دیدگاه های امام را با اشاره بیان می کردند. برای مثال زمانی که می خواستند مسأله ای از حضرت امام بیان کنند می گفتند "آقا" فرمودند؛ هر بار نیز حاج آقا را از ساواک می خواستند و می گفتند شما با کنایه اسم امام را می برید و مردم متوجه می شوند، بدین سبب حق ندارید مسئله بیان کنید. اما آیت الله مهدوی با وجود همه آن ممنوعیت ها در نهایت زیرکی و هوشیاری کلام امام را به شکلی به گوش مردم می رساندند برای مثال می گفتند نظر استادمان این است؛ بدین سبب ایشان همیشه اهتمام داشت به بهانه مساله گفتن نام و یاد امام در مسجد تکرار شود.
وقتی هم که ساواک می آمد و به حاج آقا می گفت شما ممنوع المنبر هستید، ایشان پاسخ می داد ممنوع المساله که نیستم من مسائل شرعی می گویم؛ به خاطر همین حاج آقا کرارا به ساواک احضار می شد و همین مساله سبب شده بود متولی مسجد که روابط خوبی با دستگاه داشت همیشه از پدرمان ناراحت باشد و در خیلی از مواقع حتی آن رقم مختصری که حسب وقفنامه برای رفت و آمد امام جماعت تخصیص داده می شد را به ابوی مان نمی داد برای همین حاج آقا خیلی بعضاً به خصوص در سالهای اولیه مسافت طولانی منزل یا مدرسه مروی تا مسجد را با پای پیاده طی می کردند. منزل ما در آن دوران نزدیک میدان شهدا بود. خلاصه طرح مباحث سیاسی فشار را بر حاج آقا زیاد کرده بود طوری که دائم آن مرحوم را دستگیر می کردند و بعضاً هفته ها در بازداشت می ماند.
بسیاری از افرادی که به مسجد جلیلی رفت و آمد داشتند چنین نقل می کنند که ما از جنوب تهران برای نماز و مراسم مذهبی مسافت طولانی را به مسجد جلیلی می آمدیم تا نام امام و اندیشه ایشان را در این مسجد بشنویم و برای سلامتی ایشان صلوات بفرستیم؛ خیلی از انقلابیون در آن دوره آرزو داشتند کسی پیدا شود و حضرت امام را یاد کند و سخنی از ایشان بگوید برای اینکه اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ به قدری حکومت در جامعه خفقان به وجود آورده بود که کمتر کسی حضرت امام را یاد می کرد و تعداد کمی با امام و خاطرات و اندیشه ایشان آشنا بودند.
یکی دیگر از کارهایی که در مسجد جلیلی برگزار می شد برگزاری مجالس مختلف در اعیاد و مناسبت های مذهبی بود، در این مناسبت ها حاج آقا علاوه بر برگزاری برنامه های نوین و جدید، سخنرانان و وعاظ خاصی را نیز دعوت می کرد، برای مثال مرحوم آیت الله مهدوی مقید بودند که دعای کمیل و ندبه در مسجد اجرا شود و بخش عمده آنرا نیز خودشان با صوت زیبا می خواندند پیش از انقلاب این امر همه مساجد رسم نبود همین تقید سبب شده بود مسجد جلیلی محل تجمع اهل دعا و مناجات هم باشد.
طرح مباحث سیاسی فشار را بر آیت الله مهدوی کنی زیاد کرده بود طوری که ساواکی ها دائم آن مرحوم را دستگیر می کردند و بعضاً هفته ها در بازداشت می ماند
مراسم دیگری که در این مسجد برگزار می شد مربوط به جشن نیمه شعبان بود؛ حاج آقا به مناسبت نیمه شعبان به مدت سه شب جشن بزرگی را در مسجد برگزار می کرد به شکلی که علاوه بر آذین بندی و چراغانی خیابان های اطراف مسجد، به توزیع شیرینی، بستنی و شربت نیز اقدام می کرد و جمعیت بسیاری آنجا جمع می شدند. یکی از برنامه های مراسم جشن نیمه شعبان برگزاری مسابقه بصورت سوال و جواب بود در این مسابقه یک مجری پشت تریبون می رفت و مسابقه را اجرا می کرد برای همین مسجد جلیلی به مسجدی معروف بود که دارای تریبون است. لازم به ذکر است که در آن دوران تریبون داشتن برای مساجد عرف نبود و خیلی از آقایان سنتی با این مساله مخالف بودند. در این مراسم دکلمه نیز خوانده می شد، آقای محمد رضا شریفی نیا بازیگر مشهور کشور یکی از کسانی بود که در آن ایام به مسجد جلیلی رفت و آمد داشت و در این مراسم دکلمه و اشعار نو می خواند، مرحوم بامداد دل نیز در مسجد جلیلی مداحی و مرثیه سرایی می کرد و امروز آن اذان معروفی که از ایشان شنیده می شود اذانی است که در مسجد جلیلی گفته شده است. اینها کارهای جدید و نویی بود. از آن سو مرحوم علامه نیز که پیشکسوت مداحان سنتی بود به مسجد جلیلی می آمد و مداحی می کرد. سخنرانان مسجد جلیلی نیز خاص بودند و چهره های سیاسی که در دهه ۴۰ و ۵۰ در این مسجد سخنرانی می کردند شهید مطهری، شهید مفتح، مرحوم لاهوتی و هاشمی رفسنجانی بودند.
یکی از مراسم هایی که به جهت نوع نگاه و ذوق و سلیقه آیت الله مهدوی کنی در تهران بسیار مشهور بود و شهرت آن امروز نیز ادامه دارد مراسم شب های احیا است، این مراسم از همان ساعات آغازین شب با نماز قضا و سخنرانی و قرائت دعا شروع می شد و تا نزدیک سحر با مراسم قرآن به سر گرفتن ادامه می یافت و حاج آقا در همین شب ها مباحث سیاسی مطرح می کرد همچون ترویج تفکر امام و انتقاد از سیاست های رژیم پهلوی. و این مراسم پس از انقلاب نیز توسط ایشان البته در مکان های دیگر انجام می شد. مشهورترین نقدهایی که آیت الله مهدوی کنی به آقایان میرحسین موسوی، سید محمد خاتمی و هاشمی و صدا و سیما و دگراندیشان دهه های ۶۰ و ۷۰ و ۸۰ داشت در مراسم همین شب ها بود.
جمعیت بسیاری در مراسم شب های احیای مسجد جلیلی شرکت می کردند تا بتوانند مباحث داغ سیاسی را بشنوند و از اوضاع جامعه آگاه شوند این مراسم احیا به قدری معروف شد که معمولاً چهره های انقلابی مانند مرحوم مهندس بازرگان، آیت الله طالقانی و … در این مراسم شرکت می کردند.
محمد رضا شریفی نیا بازیگر مشهور کشور یکی از کسانی بود که در آن ایام به مسجد جلیلی رفت و آمد داشت و در مراسم های مسجد دکلمه و اشعار نو می خواند
آخرین باری که ساواک آیت الله مهدوی کنی را دستگیر کرد مربوط به شب احیای ۲۱ ماه مبارک رمضان ۱۳۵۴ می شود. حاج آقا در این شب امام خمینی (ره) را دعا می کند و می گوید، بارالها؛ آن یار در تبعید و سفر کرده ما را به ما برگردان؛ این دعا سال ۵۴ و در اوج قدرت پهلوی بیان می شود. کسی در آن ایام جرأت نداشت نام امام را ببرد برای همین وقتی پدرم این دعا را می گویند مسجد به یک حد انفجار می رسد و جمعیت یک دست آمین می گویند. در این مراسم مأموران ساواک مرحوم آیت الله مهدوی کنی را دستگیر می کنند.
خلاصه مرحوم ابوی در عین اجرای برنامه های سیاسی و آموزشی به برگزاری برنامه سنتی مانند عزاداری و دعاها نیز اهتمام ویژه داشتند پس هر دو گروه سنتی و روشنفکران به مسجد رفت و آمد داشتند.
*چرا مسجد جلیلی را مرکز ترویج اندیشه های امام و پایگاه ضدصهیونیستی معرفی می کنند؟
گفتم که مسجد جلیلی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی کانون و مرکز ترویج اندیشه های امام بود البته مساجد محدودی دیگری در تهران بعنوان مسجد سیاسی و مرکز ترویج اندیشه های امام شناخته می شدند مانند مسجد امیرمومنان (ع)، مسجد مرحوم آیت الله موسوی اردبیلی، مسجد قبا، مسجد الجواد و مسجد جاوید با امامت شهید مفتح و شهید مطهری.
پیگیری جریان فلسطین در ایران دو شاخه داشت، یک شاخه گروه های مسلحی مانند مجاهدین خلق (منافقین) بودند که به خاطر فعالیت هایشان در داخل کشور، با الفتح در تماس بودند اما گروه دیگری که با امام در ارتباط بودند با جریان صهیونیسم بین المللی و به دلیلهای کلی تری در تعارض بودند همچون استکبار، اشغال اراضی اسلامی و دست اندازی به سایر کشورها و کوشش برای کنترل حاکمیت ایران. از دید امام و طرفداران ایشان مساله مبارزه با رژیم شاه و اسرائیل و آمریکا و شوروی همه در جهت نفی طاغوت و احیای تفکر و بُعد اجتماعی اسلام دیده می شد و نگاه بین المللی را در نهضت امام شکل می داد در به همین جهت مبارزات نهضت اسلامی که از سال ۱۳۴۰ آغاز شد جهت گیری مقابل اسرائیل و آمریکا داشت.
شاگردان امام خمینی (ره) نیز کارهایی را در این راستا انجام می دادند که یکی از آن اقدامات ارتباط گرفتن با جریان های فلسطینی، کسب آگاهی از مصائب ایشان و ارائه کمک بود، این فعالیت ها در برخی از مساجد مانند مسجد جلیلی جریان داشت. در سخنرانی ها و تولیدات فرهنگی مانند نشریات از ظلمی که در حق مردم مظلوم فلسطین صورت می گرفت مطالب روشن گرایانه ای مطرح می شد تا مردم بدانند جریان صهیونیستی مقابل حرکت اسلامی و در امتداد حذف اسلام دست به این ظلم ها می زند. البته برنامه جمع آوری کمک برای مردم فلسطین بیشتر بصورت نمادین بود.
یکی از دید های مهم حضرت امام پشتیبانی از محرومان بود به همین دلیل در داخل و هم در نگاه بین المللی اقداماتی برای کمک به محرومان صورت می گرفت. این مساله جنبه های بین المللی دیگری هم داشت. گاهی این کمک ها که جمع می شد به مردم گرسنه آفریقا اختصاص داشت. هدف از این اقدام تقویت روحیه ظلم ستیزی مردم و کمک به مستضعفان بود.
* برای توزیع اعلامیه های انقلابی که منشأ آن مسجد جلیلی بود از چه روش هایی استفاده می شد؟
دوستان مسجدی زمانی که پیام های امام را دریافت می کردند اعلامیه های ضد طاغوتی ایشان را تکثیر و سپس بین مسجدی ها توزیع می کردند. البته توزیع اعلامیه در فضای مسجد بصورت علنی نبود ولی کسانی که مرتبط بودند می آمدند و آن اعلامیه ها را می گرفتند و در محله های مختلف توزیع می کردند.
یکی از پوشش ها که حاج آقا از آن برای توزیع اعلامیه استفاده می کردند، صندوق برای جمع آوری کمک به نیازمندان و مستمندان بود البته این صندوق علاوه بر جنبه ریالی رویکرد درمانی نیز داشت. در این صندوق برخی از خیران عضو بودند که پس از شناسایی نیازمندان به آنان کمک می شد همین طور در کنار این کمک مالی برخی از اطبا و پزشکان در رابطه با مسجد مبادرت به درمان بیماران نیازمند می کردند. از راه جمع آوری کمک های مردمی برای نیازمندان برای ارتباط با افراد و طبقات اجتماعی مختلف استفاده می شد و پیام امام به آنان رسانده می شد.
همچنین ایشان در همین قالب جریانی را برای پشتیبانی از خانواده زندانیان سیاسی و کارهای مبارزان انقلابی ایجاد کرد تا آنان حمایت مالی شود. خیلی از مبارزان در همین راستا به مسجد جلیلی مراجعه داشتند یا اینکه مرحوم ابوی به ملاقات آنها در شهرهای مختلف و یا محل تبعیدشان می رفت.
*دلیل حضور جریان های سیاسی در مسجد جلیلی چه بود؟
وجود جو سیاسی در مسجد جلیلی سبب شده بود خیلی از جریان ها، این مسجد را بستری برای جذب نیرو برای خود ببینند به همین دلیل حاج آقا یکی از کارهایی که انجام می داد این بود که فضای مسجد را به شکلی مدیریت می کرد که اجازه نمی داد دیگر گروه ها از این فضا برای جذب نیرو استفاده کنند. حاج آقا می گفتند من با گفتگویی که با برخی از همین افراد داشتم حتی توانستم قسمتی از همین نیروها را با انقلاب پیوند دهم و مواضع آنان تعدیل شود که خود داستان مفصلی دارد و برخی از آنها در خاطراتشان آمده است.
*چه شد که شاگردان حضرت امام از ظرفیت مساجد برای به ثمر رساندن نهضت اسلامی استفاده کردند؟
مرحوم آیت الله مهدوی کنی همیشه می گفت یکی از عنایت های خداوند به امام داشتن شاگردان خوب و فداکار بود؛ واقعیت آنست که امام مروجان خوبی داشت و مکتب و مرام ایشان را با انواع روش ها و تحمل مصائب نشر دادند. مقابله ای که در آن روزگار با شاگردان حضرت امام می شد تنها از طرف دستگاه حکومتی نبود حتی فضای قم طوری نبود که شاگردان امام بتوانند در آنجا ادامه فعالیت دهند و در نهایت خیلی از آنها مجبور شدند اواخر دهه ۳۰ و اوایل دهه ۴۰ به تهران مهاجرت کنند. این شاگردان زحمت بسیاری کشیدند و با انواع روش ها مکتب و مرام امام را با نوآوری در اذهان و باور عمومی جامعه جا انداختند و نشر دادند و ملت بواسطه همین شاگردان نخبه با مبانی و اندیشه های امام آشنا شدند و وارد عرصه نهضت و انقلاب شدند و تا به امروز این اقدام نیروی حرکتی انقلاب را فراهم نموده است.
امروز ماییم این پرچم به ودیعت رسیده از آن نسل، امروز مساجد و روحانیت نسبت به بیانات رهبر انقلاب چه اقداماتی انجام می دهند؟ آیا مساجد و روحانیت امروز به قوت شاگردان امام مروج تفکر و اندیشه های ناب مقام معظم رهبری مدظله العالی هستند؟ بعضی می گویند ما مدافع ولایت هستیم؛ ضمن ادای احترام به این تلاش ها باید به این بزرگواران عرض کرد مدافع ولی امر بودن که وظیفه است بفرمائید در ترویج اندیشه های انقلابی مقام معظم رهبری خصوصاً در این گام دوم انقلاب اسلامی چقدر نوآوری و ابتکار عمل داشته ایم یا چه اقداماتی در بیان آن با لسان قوم و جا انداختن اندیشه های ناب ایشان برای نسل جوان و در سطح بین المللی انجام داده ایم؟ مساجد و روحانیت بازوان رهبری و انقلاب هستند و می بایست آشنایی نسل جوان با اصول تفکر انقلابی رهبر انقلاب آن هم به دور از نگاهی سلیقه ای و شعاری و در یک نگاه مبنایی و معقول توسط علما و در مساجد صورت پذیرد. خداوند ما را در این راه توفیق عنایت فرماید تا شرمنده امام و پیشکسوتان انقلاب و شهدا نباشیم.
منبع: nooremarefat.ir
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب